تفسیر نمونه جلد 8

3- در آخرين آيه مورد بحث خوانديم كه اكثر بت پرستان و مشركان دنبال گمان و پندار خويشند، در اينجا اين سؤال پيش مى‏آيد كه چرا نفرموده است همه آنها، زيرا مى‏دانيم تمام بت پرستان در اين پندار باطل شريكند كه بتها را معبودهاى به حق و مالكان نفع و ضرر و شفيعان درگاه خدا مى‏پندارند، و به همين جهت بعضى ناچار شده‏اند كه كلمه اكثر را به معنى تمام تفسير كنند و معتقدند كه اين كلمه گاهى به معنى تمام آمده است.

ولى اين پاسخ چندان قابل ملاحظه نيست و بهتر اين است كه بگوئيم بت پرستان دو گروهند يك گروه كه اكثريت را تشكيل مى‏دهند افرادى خرافى و نادان و بيخبرند و تحت تاثير پندارهاى غلطى قرار گرفته و بتها را براى پرستش برگزيده‏اند، اما گروه ديگرى كه اقليت را تشكيل مى‏دهند رهبران سياه دل و آگاهى هستند كه با علم و اطلاع از بى اساس بودن بت پرستى براى حفظ منافع خويش، مردم را به سوى بتها دعوت مى‏كنند، و به همين دليل خداوند تنها به گروه اول پاسخ مى‏گويد چرا كه قابل هدايتند و اما گروه دوم را كه آگاهانه اين راه غلط را مى‏پيمايند مطلقا مورد اعتنا قرار نداده است.

4- گروهى از علماى اصول، آيه فوق و مانند آن را دليل بر آن مى‏دانند كه ظن و گمان به هيچوجه، حجت و سند نمى‏تواند باشد و تنها دلائل قطعى است كه مى‏تواند مورد اعتماد قرار گيرد.

اما گروهى ديگر با توجه به اينكه در ميان دلائل فقهى، دلائل ظنى فراوان داريم (مانند حجت بودن ظواهر الفاظ و شهادت دو شاهد عادل و يا خبر واحد ثقه و امثال آن) مى‏گويند آيه فوق دليل بر اين است كه قاعده اصلى در مساله ظن، عدم حجيت است، مگر اينكه با دليل قطعى حجت بودن آن ثابت گردد مانند چند مثال بالا.

ولى انصاف اين است كه آيه فوق تنها سخن از پندارهاى بى اساس و گمانهاى‏