تفسیر نمونه جلد 8

نظير اين معنى در آيات ديگر قرآن به تعبيرهاى ديگرى آمده است مانند أَ فَأَمِنْتُمْ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمْ جانِبَ الْبَرِّ أَوْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً ثُمَّ لا تَجِدُوا لَكُمْ وَكِيلًا:" آيا شما ايمن هستيد از اينكه خداوند در گوشه‏اى از زمين شما را فرو ببرد يا سنگريزه‏اى از آسمان بر شما ببارد و سپس نگهبانى براى خود نيابيد" (سوره اسراء آيه 68).

و اين همان چيزى است كه در علم كلام و اصول از آن به عنوان قاعده" لزوم دفع ضرر محتمل" تعبير مى‏شود «1».

در آيه بعد چهارمين پاسخ را به آنها مى‏گويد و آن اينكه" اگر شما گمان مى‏كنيد كه به هنگام نزول عذاب ايمان بياوريد و ايمان شما پذيرفته شود، اين خيال باطلى است" (أَ ثُمَّ إِذا ما وَقَعَ آمَنْتُمْ بِهِ).

چرا كه پس از نزول عذاب، درهاى توبه به روى شما بسته مى‏شود و ايمان كمترين اثرى ندارد، بلكه" به شما گفته مى‏شود حالا ايمان مى‏آوريد، در حالى كه قبلا از روى استهزاء و انكار تعجيل براى عذاب را مى‏خواستيد"؟ (آلْآنَ وَ قَدْ كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ).

اين مجازات دنياى آنها است،" سپس در روز رستاخيز به كسانى كه ستم‏

(1) از آنچه در بالا گفتيم روشن مى‏شود كه آيه فوق كه مشتمل بر قضيه شرطيه است، شرط آن ذكر شده و جزاى آن در تقدير است و جمله ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ جمله مستقلى است و تقدير آيه چنين است: أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُهُ بَياتاً أَوْ نَهاراً كنتم تقدرون على دفعه او تعدونه امرا محالا فاذا كان الامر كذلك ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ- و اينكه بعضى احتمال داده‏اند جمله ما ذا يستعجل ... جزاى شرط باشد بسيار بعيد است (دقت كنيد).