تفسیر نمونه جلد 8

از دست داده و به موجودى نفوذناپذير تبديل شده‏اند، منتها قرآن اين موضوع را به اين تعبير بيان مى‏كند:" كسانى كه فرمان پروردگارت بر آنها ثابت و مسجل شده، ايمان نخواهند آورد" (إِنَّ الَّذِينَ حَقَّتْ عَلَيْهِمْ كَلِمَتُ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ)" حتى اگر تمام آيات و نشانه‏هاى پروردگار به سراغ آنها بيايد، ايمان نخواهند آورد، تا زمانى كه عذاب اليم الهى را با چشم خود ببينند" كه آن زمان ايمان بر ايشان اثرى ندارد (وَ لَوْ جاءَتْهُمْ كُلُّ آيَةٍ حَتَّى يَرَوُا الْعَذابَ الْأَلِيمَ):

در حقيقت نخستين آيات مورد بحث، از عموم مردم دعوت به مطالعه و تحقيق و سؤال از اهل اطلاع كرد، و به دنبال آن از آنها خواست كه با روشن شدن حق به حمايت و دفاع از آن بپاخيزند.

ولى در آيات اخير مى‏گويد نبايد انتظار ايمان آوردن همه آنها را داشته باشى، زيرا گروهى آن قدر فاسد شده‏اند كه ديگر قابل اصلاح نيستند، بنا بر اين نه از عدم ايمان آنها دلسرد باش و نه نيروى خود را روى هدايت آنان هدر ده، بلكه به گروهى بپرداز كه اكثريت را تشكيل مى‏دهند، و قابل هدايتند.

همانگونه كه بارها تكرار كرده‏ايم تعبيراتى مانند آيات فوق به هيچگونه دليل بر" جبر" نيست بلكه اينها از قبيل ذكر آثار عمل انسان است، منتها چون اثر هر چيز به فرمان خدا است گاهى اين امور به خدا نسبت داده مى‏شود.

ذكر اين نكته نيز لازم به نظر مى‏رسد كه در چند آيه قبل در باره فرعون خوانديم كه او بعد از نزول عذاب و گرفتار شدن در چنگال طوفان اظهار ايمان كرد، ولى اين گونه ايمان چون جنبه اضطرارى داشت، براى او سودى نداشت، اما در آيات مورد بحث مى‏گويد:" اين تنها راه و روش فرعون نبود بلكه همه افراد لجوج و خود خواه و مستكبر و سياه دل كه به اوج طغيان رسيده‏اند نيز همين‏