تفسیر نمونه جلد 8

آن اينكه ما عقيده داريم كه نه" جبر" صحيح است و نه" تفويض" و واگذارى مطلق، يعنى نه چنان است كه مردم در اعمال خود مجبور و بى اختيار باشند، و نه چنان است كه به تمام معنى به حال خود واگذار شده باشند، بلكه در عين آزادى اراده باز نياز به امداد الهى دارند، زيرا اين آزادى اراده را خدا به آنها مى‏دهد، عقل و خرد و و جدان پاك از مواهب او است، ارشاد پيامبران و هدايت كتب آسمانى نيز از ناحيه او مى‏باشد، بنا بر اين در عين آزادى اراده باز هم سرچشمه اين موهبت و آنچه محصول آن است از ناحيه خدا است (دقت كنيد).

[اين آيه دليل بر جبر نيست‏]

2- آخرين جمله آيه اخير يعنى" وَ يَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ" هرگز نبايد به معنى جبر تفسير شود، چرا كه جمله" لا يعقلون" دليل بر اختيار آنها است، يعنى نخست افرادى از تعقل و تفكر و انديشه سرباز مى‏زنند، سرانجام به اين مجازات گرفتار مى‏شوند كه" رجس" و پليدى شك و ترديد، و تاريك‏دلى، و بينش نادرست، بر آنها چيره مى‏شود، تا آنجا كه توانايى ايمان از آنها سلب مى‏گردد، ولى بايد توجه داشت كه مقدمات آن را خودشان فراهم كرده‏اند، در واقع در چنين مواردى اذن و فرمان الهى براى ايمان وجود ندارد.

به تعبير ديگر اين جمله اشاره به آن است كه اذن و فرمان خدا بى حساب نيست، آنها كه لايق و شايسته‏اند مشمول آن مى‏شوند، و آنها كه نالايقند محروم خواهند شد.