تفسیر نمونه جلد 8

به بعضى از همراهان دستور داد كه فورا آنها را باز گردانند، آنها كه حدود دوازده، يا پانزده نفر بودند و قسمتى از صورت خود را پوشانيده بودند هنگامى كه وضع را براى اجراى نقشه خود نامساعد ديدند متوارى شدند، ولى پيامبر (ص) آنها را شناخت و نامهايشان را يك بيك براى بعضى از يارانش برشمرد «1».

ولى چنان كه خواهيم ديد آيه اشاره به دو برنامه از منافقان مى‏كند يكى گفتار نابجايى از آنها، و ديگرى توطئه‏اى كه خنثى شد و به اين ترتيب به نظر مى‏رسد كه هر دو شان نزول تؤاما صحيح باشند.

تفسير: توطئه خطرناك

‏
پيوند اين آيه با آيات گذشته كاملا روشن است، زيرا همه سخن از منافقان مى‏گويند، منتهى در اين آيه پرده از روى يكى ديگر از اعمال آنان برداشته شده و آن اينكه: هنگامى كه مى‏بينند اسرارشان فاش شده واقعيات را انكار مى‏كنند و حتى براى اثبات گفتار خود به قسمهاى دروغين متوسل مى‏شوند.

نخست مى‏گويد" منافقان سوگند ياد مى‏كنند كه چنان مطالبى را درباره پيامبر نگفته‏اند" (يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا) در حالى كه" اينها به طور مسلم سخنان كفر آميزى گفته‏اند" (وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ). و به اين جهت" پس از قبول و اظهار اسلام راه كفر را پيش گرفته‏اند" (وَ كَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ).

البته آنان از آغاز مسلمان نبودند كه كافر شوند بلكه تنها اظهار اسلام مى‏كردند، بنا بر اين همين اسلام ظاهرى و صورى را نيز با اظهار كفر در هم شكستند.

(1) اقتباس از تفسير مجمع البيان و تفسير المنار و روح المعانى و تفاسير ديگر.