قبله انسان و متحيّر - تفسیر آیات حج، سوره بقره، آیه 142 نسخه متنی

قبله انسان و متحيّر

يا نظير قبله براي كسي كه متحيّر هست،26 متحيّر هست گفتند: چهار سمت بخواند يا اگر مقدورش نيست به أحدي الجهات بخواند هم قبله است چون (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِب) اگر يك متحيّري مشخص نيست كه قبله كدام جهت است و مقدورش نيست كه از نظر ضيق وقت كه چهار نماز به چهار جهت بخواند، يك نماز هم بخواند كافي است. در همه اين موارد گفته‌اند از باب (وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ)، اين فاي تفريع نشان مي‌دهد به اينكه جهت خاص در كار نيست.

اگر دستور برسد نظير نمازهاي واجب نعم المطلوب يا اگر دستور نرسد مي‌تواند به همين حال اكتفا كرد. البتّه ممكن است به سمت كعبه أولي باشد، امّا تعيّن ندارد؛ لذا فرمود: (وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ)

منتها فرمود: اين (إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ) دليل است، (إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ)؛ چون موجودي است نامحدود (وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ)27؛ پس بنابراين در همه جهات حضور دارد، منتها «عليم» است مي‌داند كه براي چه گروه در چه مقطع كدام جهت را قبله قرار بدهد. او واسع است همه جا حضور دارد: (وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ)28 منتها مي‌داند كه براي اقوام و ملل در كدام مقطع كدام سمت را قبله قرار بدهد كه اين در آيه 115 همين سوره مباركه «بقره» بود.

ـ ايجاد زمينه براي تغيير قبله

پس آنچه كه فعلاً در آيه 142 مطرح است اين است كه اگر آنها اعتراض كردند به آنها بگو: اين قوابل هيچ‌كدام مزيّت ذاتي ندارند، فاعل ذات اقدس الهي است كه روي حكمت هدايت مي‌كند و براي هر قومي قبله خاص قرار داده است؛ پس اعتراض، اعتراض سفيهانه است. به پيغمبر هم مي‌فرمايد به اينكه يك همچنين اعتراضي مي‌كنند؛ بدانكه اگر ما مسئله قبله را برگردانديم با يك ‌چنين اعتراضي روبروي مي‌شوي، ولي اعتنا به اين اعتراض نكن و اين‌چنين جواب بده. اين را به عنوان توطئه و مقدمه ذكر مي‌كند تا مسئله قبله را برگردانند. هم مي‌فرمايد به اينكه عظمت كعبه آن است كه معمارانش دو پيغمبر بزرگ بودند، كعبه را به عظمت مي‌ستايد. اين يك زمينه‌سازي، زمينه‌سازي بعدي آن است كه فرمود: اگر ما مسئله قبله را برگردانيم با يك اعتراض سفيهانه روبرو مي‌شوي اين‌چنين جواب بده به آنها بگو: (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَي صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ) بعد مي‌فرمايد به اينكه حالا كه اين زمينه‌ها ساخته شد، حالا وقتي مي‌خواستي نماز بخواني به طرف كعبه نماز بخوان.