بازگشت به بحث پاسخ خداوند به اعتراض سفيهان - تفسیر آیات حج، سوره بقره، آیه 142 نسخه متنی

بازگشت به بحث پاسخ خداوند به اعتراض سفيهان

(سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُلْ) يعني در جواب اين اعتراض سفيهانه بگو: (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) يعني «لله الجهات كلّه»

فراگير بودن (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِب) از حيث جهت

اين (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) بمنزله «لله الجهات كلها» است به دليل اينكه در همان آيه 115 كه بحثش گذشت فرمود: (فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ)29 خب، اگر (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) است، مشرق و مغرب دو جهت از چند جهت هست، (فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ) ديگر چرا؟ اگرمشرق و مغرب در مقابل بالا و پايين هست، أمام و خلف هست. در مقابلِ جنوب و شمال است. آن وقت مدعا عام [و] دليل خاص است، مدعا عام است كه (فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ)، دليلش اين است كه (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) اين دو جهت مال خداست. خب بقيّه چي؟ اينكه فرمود: (فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ) معلوم مي‌شود (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِب) يعني «لله الجهات كلّها»؛ براي اينكه مشرق ومغرب وقتي كه بررسي بشود مي‌شود جهات [و] ما نقطه‌اي نداريم كه نه مشرق و نه مغرب باشد. براساس كرويّت أرض و حركت وضعي و انتقالي پس همه نقاط يا مشرق‌اند يا مغرب؛ لذا اين دليل با مدعا سازگار است مدعا آن است كه به هر سمت رو كرديد به خدا رو كرديد، چرا؟ دليلش چيست؟ دليلش اين (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) يعني «لله جهات كلّها» پس مشرق ومغرب در قبالش، شمال و جنوب نيست يا در قبال فوق و تحت نيست، اگر شش جهت هست يا هشت جهت هست همه به همين شرق و غرب بر مي‌گردد و اگر آفتاب طلوع و غروب نكند شمال و جنوب هم مشخص نمي‌شود.

پس بنابراين اينكه فرمود: (فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ)30 نشانه خوبي است كه آن (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) به اين معنا است: «لله الجهات كلها» كه تا هم دليل عام باشد هم مدعا، مدعا كه عام شد براي اثبات مدعاي عام يك دليل عام لازم است. مدعا آن است كه (فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ) چرا؟ دليلش چيست؟ دليلش اين است كه «لله الجهات كلّها» خب، چرا نفرمود «لله الجهات كلّها»؟ براي اينكه جهات را شرق و غرب مي‌سازد. آفتاب اگر طلوع نكند و غروب نكند. جهات ديگر مشخص نمي‌شود؛ پس (لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) فراگير است و همه جهات را زير پوشش دارد منتها آن جهاتي ديگر با شرق و غرب، و طلوع و غروب آفتاب تبيين مي‌شود.