چند يادآورى لازم
در اينجا لازم است به چند نكته اشاره كنيم:1- همانطور كه گفتيم منظور از توسل اين نيست كه كسى حاجت را از پيامبر يا امامان بخواهد بلكه منظور اين است كه به مقام او در پيشگاه خدا متوسل شود، و اين در حقيقت توجه به خدا است، زيرا احترام پيامبر نيز به خاطر اين است كه فرستاده او بوده و در راه او گام بر داشته و ما تعجب مىكنيم از كسانى كه اين گونه توسل را يك نوع شرك مىپندارند در حالى كه شرك اين است كه براى خدا شريكى در صفات و اعمال او قائل شوند و اين گونه توسل به هيچوجه شباهتى با شرك ندارد.2- بعضى اصرار دارند كه ميان حيات و وفات پيامبر و امامان فرق بگذارند، در حالى كه گذشته از روايات فوق كه بسيارى از آنها مربوط به بعد از وفات است، از نظر يك مسلمان، پيامبران و صلحاء بعد از مرگ" حيات برزخى" دارند، حياتى وسيعتر از عالم دنيا همانطور كه قرآن در باره شهداء به آن تصريح كرده است و مىگويد آنها را مردگان فرض نكنيد آنها زندگانند «1» 3- بعضى نيز اصرار دارند كه ميان تقاضاى دعاء از پيامبر، و بيان سوگند دادن خدا به مقام او، فرق بگذارند، تقاضاى دعا را مجاز و غير آن را ممنوع بشمارند در حالى كه هيچگونه فرق منطقى ميان اين دو ديده نمىشود.4- بعضى از نويسندگان و دانشمندان اهل تسنن مخصوصا" وهابيها"
(1) سوره آل عمران- آيه 169.