توصيفات خدا به عظمت و جلال در قرآن
قسمت دوم بحثهاي قرآن درباره خدا ، آنجايي است كه خدا را نه تنها به تنزيه و جنبه منفي ، بلكه به جنبه هاي اثباتي يعني به عظمت و جلال [ نيز ] ياد كرده است . در اول سخنم عرض كردم كه خداشناسي خيلي مراتب دارد . كساني كه در علم توحيد واردند مي دانند كه بسياري از مراتب توحيد [ و بسياري از ] توحيدها در مرتبه بالاتر ، شرك و كفر است . باز آن كه يك درجه بالاتر مي رود مي بيند آن مرتبه پايين تر خيلي مشوب به شرك بوده است ، تا بالاتر مي رود ، و لهذا اين حديث هم از پيغمبر اكرم هست و حديث عجيبي است كه " لو علم ابوذر ما في قلب سلمان لقتله " و در يك حديث ديگر " لكفره " ، در يك حديث ديگر " لقال رحم الله قاتل سلمان " يعني اگر ابوذر بداند آنچه در دل سلمان است چيست سلمان را تكفير مي كند ، سلمان را مي كشد ، مي گويد خدا رحمت كند قاتل سلمان را ، يعني آنچه كه سلمان مي داند در ظرف ابوذر نمي گنجد به طوري كه ابوذر آنها را عين كفر مي داند . قرآن در اين جور مسائل آن حد اعلاي مراتب توحيد را بيان كرده است همانهايي كه واقعا در ذهن امثال ما مخصوصا در توحيد در فاعليت نمي گنجد و مجبوريم يا مجبورند خيليها كه اين جور آيات را تأويل كنند چون آنقدر بزرگ است كه نمي توانند تصور كنند . مثلا در اول سوره جديد چند آيه است كه همه آن آيات عجيب است . يك آيه اش اين است : " هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن و هو بكل شي ء عليم " ( 1 ) او اول همه اشياست ، اول مطلق اوست و آخر مطلق هم اوست . حالا اين را شما تصور كنيد كه يك چيزي در عين اينكه اول است آخر است و در عين اينكه آخر است اول است . در امور زماني و تدريجي نمي شود ، اول هميشه غير آخر است و آخر غير اول . او هم اول است و هم آخر ، او هم ظاهر است و هم باطن . نيكلسون بعد كه نقل مي كند كه اين انديشه هاي به اصطلاح بلند عرفاني كه در دنياي اسلام پيدا شده است اغلب اروپاييها گفته اند اينها از جايي ديگر وارد دنياي اسلام شده است ، چند. 1 حديد / . 3