ابن ميثم بحرانى در شرح اين خطبه ميگويد : اين خطبه مقدارى از خطبه ايست طولانى كه امير المؤمنين عليه السلام آنرا پيرامون توحيد و تنزيه خداوند متعال از اينكه بشر بتواند به حقيقت توصيف او برسد ، فرموده است ، 1 در روايتى از امام صادق عليه السلام چنين آمده است : قيل لملك الموت عليه السّلام : كيف تقبض الأرواح و بعضها فى المغرب و بعضها فى المشرق فى ساعة واحدة ؟ فقال : أدعوها فتجيّبنى ؟ قال : و قال ملك الموت عليه السّلام : إنّ الدّنيا بين يدىّ كالقصعة بين يدى أحدكم فيتناول منها ما شاء ، و الدّنيا عندى كالدّرهم فى كفّ أحدكم يقلّبه كيف يشاء . 2 ( به ملك الموت عليه السلام گفته شد : چگونه ارواح انسانها را در يك ساعت [ زمان ] مى گيرى در حاليكه بعضى از آنان در مغرب است و بعضى در مشرق ؟ ملك الموت پاسخ داد : من ارواح را مى خوانم آنها مرا اجابت ميكنند . امام عليه السلام فرمود : و ملك الموت عليه السلام گفت : دنيا در برابر من مانند كاسه ايست در برابر يكى از شماها كه هرگونه بخواهد از آن [ محتويات آن ] بر ميدارد ، و دنيا در نزد من مانند درهمى در دست يكى از شما است كه هر گونه بخواهد آنرا ميگرداند . ) دو مطلب مهم در اين مسأله وجود دارد كه به طور مختصر به آن دو اشاره ميكنيم : مطلب يكم آيات قرآنى قبض روح را به سه عامل مستند نموده است : 1 خداوند متعال ( 1 ) شرح نهج البلاغه كمال الدين ابن ميثم بحرانى ج 3 ص 90 . ( 2 ) من لا يحضره الفقيه صدوق . نقل از منهاج البراعة محقق مرحوم حاج ميرزا حبيب اللّه هاشمى خوئى ج 8 ص 38 . [ 298 ] أَللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا . . . 1 ( خداوند نفسها را در هنگام مرگ مى گيرد . ) 2 ملك الموت ( عزرائيل عليه السلام ) قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِى وُكِّلَ بِكُمْ 2 ( بگو به آنان ملك الموت كه بر شما موكل شده است شما را [ جان ها يا نفسها ، ارواح شما را ] ميگيرد . ) 3 فرشتگان كه در بعضى از آيات از آنها به رسولان نيز تعبير شده است تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلاَئِكَةُ 3 ( ملائكه آنان را مى گيرد . ) 4 رسولان الهى تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا 4 ( رسولان ما او را مى گيرند . ) بديهى است كه اين آيات با نظر به فاعل حقيقى كه خدا است و وسائلى كه ملك الموت ( عزرائيل عليه السلام ) و ديگر فرشتگان ميباشند ، مخالفتى با يكديگر ندارند و منظور از ملائكه ديگر ، همانگونه كه از امير المؤمنين عليه السلام آمده است ياران ملك الموت در امر قبض ارواح ميباشند . روايت از امير المؤمنين عليه السلام چنين آمده است : إنّه سئل عن قول اللَّه تعالى : اَللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حَيْنَ مَوْتِهَا وَ قَوْلِهِ : قُلْ يَتَوَفّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْْتِ وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ : تَوَفَّتْهُ رُسُلَنَا وَ قَوْلِهِ تَعَالى : ( 1 ) الزمر آيه 42 . ( 2 ) السجده آيه 11 . ( 3 ) النحل آيه 28 و 32 . ( 4 ) الانعام آيه 61 . [ 299 ]
لطفا منتظر باشید ...
