2.نظارت بر حاكمان منتخب در نظام اسلامى حق ديگر مردم در يك نظام مردمسالارى محسوب مىشود:
از آن جا كه قدرت سياسى مىتواند به فساد، ديكتاتورى و استبداد از سوى حاكمان بينجامد، مساله نظارت بر كار حكومت از مهمترين مسائل و در عين حال پيچيدهترين امور در نظامهاى سياسى گذشته و حال بوده است و حتى مساله تفكيك قوا كه در نظامهاى جمهورى مورد پذيرش قرار گرفته و مبناى تقسيم وظايف حكومت است، به عنوان يك ساز و كار نظارتى مورد توجه قرار مىگيرد ; همچنين قوانين اساسى كشورها به اشكال مختلف تلاش دارند كه از يك سو، راه را بر بروز خود كامگى سد كنند و از سوى ديگر، راه الزام حكومتها به انجام وظايفشان را هموار نمايند. آرمان مطلوب اسلامى چنين است كه انسانها در سايه توجه به خدا و واقعيت روز جزا و اين كه خداوند شاهد و ناظر بر اعمال ماست، نوعى كنترل درونى را تجربه كنند كه البته بهترين شكل نظارت با ويژگىهاى خاص آن همين است ; اما به عنوان راهكار عملى به ويژه در عرصه مسائل سياسى و حكومتى قابل قبول نيست كه به صرف اعتماد به مديران و حاكمان و اين كه آنان مسلمانند و به روز جزا اعتقاد دارند، هيچ گونه نظارتى بر عملكرد آنان اعمال نشود.از مهمترين راهكارهاى عملى نظارت بر عملكرد حكومت و حاكمان، نظارت خود مردم به عنوان صاحبان اصلى حكومت است.امام على به اين حق مردم يعنى نظارت بر كار حكومت تصريح كردهاند و به مردمى كه با ايشان بيعت كرده بودند مىفرمود: الا و ان لكم عندي ان لا احتجز دونكم سرا الا في حرب و لا اطوى دونكم امرا في حكم[14]; آگاه باشيد كه حق شماستبر من كه چيزى را از شما مخفى ندارم مگر در مسائل نظامى و امور جنگ (كه قطعا بايد پوشيده بمانند) و يا اين كه كارى را مگر آن جا كه حكم شرع در كار باشد، بدون در نظر گرفتن خواست و نظر شما انجام ندهم. امام على در موارد متعددى بنابر نظر و نظارت مردم بر كار حاكمان و واليان، حاكمان متخلف را عزل مىكرد و اين به معناى احترام به نظارت عمومى بر كار دولت است.داستان سوده (از زنان صدر اسلام) و شكايت او از يكى از واليان حضرت در تاريخ مشهور است كه مىگويد: وقتى از ظلم مامور على به او شكايتبردم و گزارش دادم.حضرت بى درنگ بر روى قطعه پوستى خطاب به آن حاكم چنين نوشت: فاذا قرات كتابي هذا فاحتفظ بما في يدك من عملنا حتى يقدم عليك من تقبضه منك; [15]وقتى نامه مرا خواندى، آنچه از كار ما (ماموريت) در دست تو استحفظ كن تا كسى به سراغت آيد و آنها را از تو تحويل بگيرد. يكى از اقدامات مهم و عملى آن حضرت براى تحقق نظارت مردم، تشكيل «ولاية المظالم» بود كه به صورت دادگاهى منحصرا به شكايات مردم از دولت و ماموران دولتى رسيدگى مىكرد.همچنان كه ملاحظه مىشود، امام علىعليه السلام هم در مرحله تئورى و نظر، نظارت مردم بر حكومت و حاكمان را يك حق مسلم براى مردم مىداند و هم ساز و كارىهاى لازم براى تحقق آن را فراهم مىآورد.
لطفا منتظر باشید ...
