راههاى تلقين اين شاخه از صبر:

به دليل همين اهميت و نقش اساسى است كه در چندين آيه از قرآن كريم بر روى اين نقطه تكيه ى فراوان شده و به گونه گون شيوه و زبان مايه هاى اين مقاومت در آنان ايجاد گرديده است . يكى از راههاى ايجاد صبر بر مصيبت هاى اختيارى مطرح كردن و در نظر آوردن مصيبت هاى بى اختيار است . در قرآن براى اينكه روبرو شدن با مرگ در راه وظيفه بر پويندگان راه خدا دشوار نيايد به آنان يادآورى مى كند كه :

مرگ سرنوشت همگانى افراد بشر است آنان كه در ميدان هاى جنگ نميرند در بسترها و خانه ها بالاخره خواهند مرد و مرگ و زندگى به دست خدا است و مرگى كه براى خدا باشد و([ عملى]) در راه محسوب شود موجب اجر و پاداش است : ( قرآن : آيه 144 و 156 و 168 سوره آل عمران ) راه ديگر آن است كه پيشرفتهائى كه با قبول اين مصيبت ها در راه هدف به دست مى آيد و ضررهائى كه بر موانع راه وارد مى گردد يادآورى شود در آيه ى 139 و 140 آل عمران و آيات ديگرى از قرآن اين شيوه به كار گرفته شده است : ([ سست مشويد و اندوهگين مگرديد اگر مؤمن باشيد برترى و پيروزى از آن شما است . اگر به شما زخمى وارد آيد بر دشمن شما نيز زخمى همانند آن رسيده است ]) .
راه ديگر به رخ كشيدن و يادآورى كردن سرگذشت پيشينان و مجاهدت هاى آنان و صبر و قبولى است كه در برابر مصيبت هاى اختيارى نشان داده اند .
آيه ى 146 از سورى آل عمران با اين زبان صبر و استقامت را به ياوران پيامبر و پيشاهنگان اسلام مى آموزد : ([ اى بسا پيامبرانى كه انبوه خداپرستان در كنار آنان مقابله و پيكار كردند پس در برابر بليه ها و پيشامدهاى ناگوارى كه در راه خدا بر آنان وارد آمد سست نشدند و ضعف نشان ندادند و زبون نگشتند و خدا صابران را دوست مى دارد ]) . آيات متعدد ديگرى از قرآن نيز گوياى اين واقعيت ها و تشويق دنباله روان راه انبياء بر پيمودن اين راه است .
بارى صبر بر چنين مصائبى در عين آنكه بسى دشوار و محتاج اراده ئى قوى و ايمانى راسخ است خود در ايجاد اراده ى قوى و ايمان راسخ و مهمتر از آن در پديد آوردن بهشت اجتماعى اسلام داراى نقشى معجز آساست و به همين جهت است كه در آيات قرآن و روايات بيشمارى از گفتارهاى ائمه ى هدى عليهم السلام به وسائل و شيوه هاى گوناگون درباره ى اين نوع و اين شاخه از صبر توصيه ها و دستورالعمل هائى صادر گشته است . در اين بحث كه تكيه ى بيشتر بر روايات است در اين زمينه به يك روايت بسنده مى كنيم كه شامل صبر در برابر هر نوع مصيبت است : عن ابى بصير : سمعت ابا
عبدالله عليه السلام يقول : الحرحر على جميع احواله : ان نابته نائبه صبرلها و ان تداكت عليه المصائب لم تكسره و ان اسر و قهرو استبدل باليسر عسرا كماكان يوسف الصديق الامين : لم يضرر حريته ان استعبد و قهر و اسر . . . ( كافى ج 2 ص 89 ) آزاده در همه حال آزاده است : اگر حادثه ى گزنده ئى بر او وارد آيد بر آن صبر مى كند و در برابر آن مقاومت مى
ورزد و اگر مصيبت ها و آزمايشها از همه طرف بر او وارد شوند و او را زير ضربات سخت بيفكنند نمى توانند درهم بشكنندش گرچه در زنجير اسارت گرفتار آيد و مقهور قدرت هاى زمانه شود و آسايش و راحتى اش به سختى و ناراحتى بدل شود . چنانكه يوسف راستگو و راست كردار بود كه اسارت و مغلوبيت و به غلامى افتادنش نتوانست آزادى و آزادگى اش را از بين برد .

آثار و فوائد صبر:

در آخرين بخش از مطالب اين گفتار لازم است از فوائد و اثرات سازنده ى صبر نيز سخنى گفته شود . اگر چه در لابلاى سخنان گذشته اشارتهاى رسائى به اين مطلب شده است ولى براى اطلاع از آثار فردى و اجتماعى صبر بحث نيم گسترده ئى ضرور است . گفتنى است كه در اينجا فوائد اخروى صبر يعنى پاداشى كه شخص صابر در مرحله ى ديگر زندگى كه مرحله ى آخرت و قيامت است خواهد برد مورد نظر نيست و البته نبايد از اين غفلت داشت كه آن پاداش ها نيز از برخى از فوائد و پاداش هاى دنيوى صبر انفكاك پذير نمى باشد .
بلكه فعلا نظر به اثراتى است كه شخص صابر يا جامعه و گروه صابر بطور نقد در همين مرحله از زندگى كه مرحله ى دنيا  است در سايه ى صبر و استقامت به دست خواهد آورد . از كجاى مطلب شروع كنيم و كداميك از فوائد بيشمار صبر را به شمار آوريم ؟ در يك جمله و به يك سخن مى توان گفت كه همه چيز : هم دنيا و هم آخرت هم ايدآلهاى انسانى و هم مقاصد پست شرارت آميز و خلاصه هر مقصدى كه براى كسى مطرح است در گرو صبر و پايدارى است . اگر بر اين مطلب استدلالى هم لازم باشد و تجربيات بشر در طول تاريخ ممتد زندگى اش قانع كننده به نظر نيايد اين فرمول قطعى و روشن بسنده است كه : رسيدنبهر هدفى محتاج حركت است و حركت مستلزم صبر و استقامت و هر كس در مدت عمر خود  لااقل در چندين ماجرا درستى اين فرمول را آزموده است .