بروز خصلت هاى نيك و نهان:

انسانها غالبا قبل از آزمايش نمى توانند خود را برآورد كنند و از بسى نيروهاى نهفته در وجود خود بى خبرند . مرد نيرومندى را كه بطور طبيعى و بدون ورزش و تمرين از نيروى جسمى فراوانى برخوردار است در نظر بگيريد و فرض كنيد كه وى هرگز دستى به سياه و سفيد نزده بار سنگينى برنداشته و زورآزمائى نكرده است . چنين شخصى مسلما از ميزان انرژى جسمى خود مطلع نيست . فقط در صورتى مى تواند نيروى خدا داد خود را كشف كند كه در صحنه ئى كه در آن محتاج به كار انداختن آن نيرو است قدم بگذارد . دومين اثر مهم صبر آن است كه شخص صابر با مقاومتى كه در ميدانهاى زندگى در برابر حوادث و موانع از خود بروز مى دهد به ميزان نيروى خود و به خصوصيات آن و خصال نيك و مهمى كه در وجود او نهفته است و او در زندگى معمولى و بى درد سر خود هرگز با آن برخورد نكرده است واقف مى گردد . اين مطلب را آن كسانى كه فشارها و شدت هاى زندگى را چشيده و در راه هدف ها و ايده آلهاى شريف تن به بلا و محنت داده اند به خوبى درك مى كنند چنين كسانى به طور حتم در مواجهه با خطرات بزرگ در ظلمت ها و فشارها در هنگامه هائى كه يك ناظر بيگانه و بى خبر آنها را شكست خورده و نابود شده مى پندارد بر اثر صبر و مقاومت در خود فتوح و گشايشى احساس كرده اند قدرتى بى سابقه و عظمتى شگفت آور ديده اند چيزى را در وجود خود كشف كرده اند كه قبلا از آن به هيچوجه خبر نداشتند . پس صبر موجب آن است كه آدمى خود را بيشتر بشناسد و به نقاط مثبت وجود خود بيشتر پى برد و نيروهائى را كه در همه ى عمر از خود نيافته كشف كند .

توجه و اتكاء بيشتر به خدا:

سومين خاصيت سازنده ى صبر اينست كه آدمى را در هر مرحله وحدى باشد به خدا نزديكتر و بدو متكى تر مى سازد . بعضى ها مى پندارند كه اتكاء به خدا يا اتكاء به نفس سازگار نيست و كسى كه به خدا متكى باشد نمى تواند به خود اتكاء داشته باشد . هنگامى كه گفته مى شود : به خدا متكى باشيد چنين كسانى زبان به اعتراض مى گشايند كه : بگذاريد مردم به خود تكيه كنند و چشم اميد به سوى خود بدوزند گوئى كسى كه مردم را به اتكاء به خدا دعوت مى كند مى خواهد و مى گويد كه به خود متكى نباشند حال آنكه براى شخص معتقد به خدا ميان تكيه داشتن به خود و به خدا يك نوع تلازم و توافق هست و حتى بدين اعتبار كه اتكاء به نفس يكى از ابعاد صبر محسوب مى گردد در واقع وسيله و موجبى براى اتكاء به خدا نيز هست . زيرا بيصبرى در برابر حوادث تلخ زندگى و دهشتزدگى از مقابله با مصائب اختيارى كه نمودارى از عدم اتكاء به نفس است موجب دورى و فراموشى از خدا نيز مى گردد . در آن هنگام كه آدمى در برابر شدائد و مصائب روزگار قرار مى گيرد و سنگ آسياى آزمايش هاى زندگى او را بشدت مى فشارد و مى كوبد اگر وى به لابه و بيصبرى دست نزد و جزع و شيون نكند روزنه هاى ارتباط او با خدا گشوده تر و آزادتر مى گردد و دل و جانش به نور حضور خدا روشن و روشنتر مى شود و به عكس اظهار ضعف و جزع او را از خدا نيز - همچنانكه از خويشتن - بيگانه و بيخبر و منقطع مى سازد . و اين از جمله ى حقايقى است كه رساترين استدلالش مشاهده و تجربه است و كسانى كه در آن حالات از حربه ى صبر استفاده برده اند به وضوح و قطعيت بدين مطلب اذعان و ايمان دارند . ربنا افرغ علينا صبرا و ثبت اقدامنا و انصرنا على القوم الكافرين.

پايان