كتاب اربعين قطيفى
اربعين نگارى در تاريخ حديث ، همواره در ميان انديشهورزان و حفّاران دانشهاى دينى ، بسى مشتاق داشته و ميوههاى بسيارى را بر شاخسار خود ، ديده است .درخشش و نمود روايتِ متواتر 1 ، يا مشهور 2 ، ويا دستِ كم ، مستفيض 3 «مَنْ حفظ مِنْ اُمّتي أربعينَ حديثاً ، ممّا يحتاجون إليه من أمر دينهم ، بعثه اللّه يوم القيامة فقيهاً عالماً» 4 ، بر تاركِ متون حديثىِ خاصّه وعامّه ، به يقين در شوراندنِ اين انديشه و گستراندنِ اين ساحت ، تأثير فراوان داشته است . به هر روى ، چه واژه «حَفِظَ» را بر نشر و نگاهدارى پيام شريعت و چهل بانگ دينى در ميان جامعه معنا كنيم و يا آن را در مفهوم «از بَر كردن» كه كتابت را هم شامل شود ، منحصر بدانيم ، ويا با نظر به اختلاف نسخهها و نيز نقلهاى گونهگون حديث ـ كه در برخى منابع به جاى «مَنْ حَفِظَ» ، «مَنْ حَملَ» ، «مَنْ نَقَلَ» ويا «مَنْ كَتَب» آمده است ـ ، آن را از باب نقل به معنا و نظر عرف ، اعمّ از «در ياد سپردن» بدانيم ، موجب شده است كه بازار اين نوع نگارش در ميان شيعيان و نيز سنيان هماره گرم و پويا باشد ، تا آنجا كه پارهاى شمارگان اربعين نگارىها را تا هزار هم گفتهاند 5 .
1- شرح الكافي ، ملا صالح مازندرانى ، ج2 ، ص228 . 2- مرآة العقول ، ج1 ، ص34 . 3- الأربعين ، محمدباقر بن محمدتقى مجلسى ، ص10 . 4- الخصال ، ص320 ؛ الوافي ، ج1 ، ص136 ؛ بحار الأنوار ، ج2 ، ص158 ؛ كنز العمال ، ج10 ، ص225 ؛ كشف الظنون ، ج2 ، ص1036 . 5- زندگانى سردار كابلى ، كيوان سميعى ، ذيل كتاب اربعين سردار كابلى .
براى اطّلاع بيشتر ، ر . ك : الأربعون حديثاً ، محمّدتقى شوشترى ، ص3 ؛ نيز ر . ك : فصلنامه علوم حديث ، ش14 ، ص139 ؛ «چهل حديثنويسى و حديث اربعين» ، دكتر نادعلى عاشورى ؛ ماهنامه آيينه پژوهش ، ش66 ، ص185 : «گزارش از شصت اربعين علوى» ، از نگارنده .