پيش بيني آينده - فلسفه تاریخ جلد 1

بگوييم " بايد " و " خوب " هم همان بود مثلا اگر حضرت امير با معاويه طرف بشود و معاويه پيروز بشود ، چون موفقيت ملاك است زيرا واقعيت ملاك است و ما بايد جدا از موفقيت نداريم [ پس " بايد " و " خوب " هم همان پيروزي معاويه است ] ما مي خواستيم كه اين اشكال كلي را به اين صورت حل كنيم آن بحثي هم كه بعد دارد تحت عنوان " افق رو به گسترش " در واقع دنباله همين بحث است .

پيش بيني آينده

اين بحث كه تحت عنوان " افق رو به گسترش " آمده است در واقع دنباله همان بحث " تاريخ به منزله پيشرفت " يعني مسأله معروف پيشرفت در تاريخ و تكامل در تاريخ است كه اين براي خود اروپايي ها محل بحث بوده است كه اصلا پيشرفت در تاريخ معني دارد يا ندارد ؟ و اگر بگوييم پيشرفت معني دارد ، پيشرفت به سوي چه ؟ ممكن است كسي بگويد كه نسبت به گذشته تا حال مي شود پيشرفت و تكامل را تشريح كرد كه روي چه اصول و خطوطي بوده ولي از اين به بعد را نمي شود به صورت پيش بيني و پيشگويي بيان كرد كه اصلا تكامل چيست و بعد اينطور خواهد شد يا نخواهد شد ، كه اين اساسا دو مسأله است و دو اشكال در آن هست ، يكي اين كه ما ببينيم آيا مي توانيم تكامل را به طور مبهم پيش بيني كنيم و ديگر اين كه خطوط اين تكامل را هم نسبت به آينده روشن كنيم گفتيم كه از نظر زيست شناسي اين قضيه ميسر نيست ، يعني در تكامل زيست شناسي ، ما گذشته را مي توانيم شرح دهيم كه در حلقات گذشته چه حلقه اي نسبت به حلقه پيش تكامل يافته تر بوده ولي از اين به بعد را نمي توانيم .

مثلا اگر است كه آيا واقعا انسان به نوعي عالي تر از خودش از نظر زيستي متبدل خواهد شد ، يا از نظر زيستي ، ديگر انسان به آخرين مرحله رسيده و اگر تكاملي باشد تكامل تاريخي است نه تكامل زيستي . چون بحث در تكامل تاريخي است ، در اين بحثي كه باز كرده تحت عنوان " افق رو به گسترش " در واقع مي خواهد به طور مبهم جهت تكامل تاريخي بشر نسبت به آينده را نشان بدهد در بحث گذشته بحث راجع به گذشته بود كه آيا پيشرفت كرده ايم يا نكرده ايم ؟ بعضي گفتند نه ، بعضي گفتند آري حال نسبت به آينده بحث مي كند ( 1 ) . اگر يادتان باشد ، در گذشته گفتيم كه ما بايد ببينيم با چه معياري مي گوييم " پيشرفت " ؟ ممكن است معيار ، قدرت باشد يعني انسان در آينده قدرتش بر آنچه كه اكنون دارد افزايش پيدا خواهد كرد مقصود از " قدرت " ميزان تسلط انسان بر طبيعت است كه در اين جهت علوم طبيعي و رياضي به او كمك مي كند و هر چه بيشتر او را بر طبيعت مسلط مي كند ، و اين قدرت مربوط به رابطه انسان با طبيعت مي شود كه اين رابطه در جهت قدرت ، تكامل پيدا مي كند ( 2 ) . اين يك مسأله ، كه نويسنده در اينجا به اين جهت هيچ توجهي نكرده است .

1. بحث گذشته درباره گذشته بود كه آيا انسان نسبت به گذشته از نظر تاريخي متكامل شده يا نه ؟ اين بحث راجع به آينده است كه چه در گذشته متكامل شده باشد و چه نشده باشد آيا در آينده متكامل خواهد شد يا نه ؟

2. رابطه انسان با طبيعت در جهت قدرت انسان و تسلط او بر طبيعت و در جهت آگاهي او از طبيعت تكامل يافته است و پيش بيني مي شود كه در آينده نيز تكامل يابد .