حكمت هاى عرفانى حج - اسرار حج در کتاب خداوند نسخه متنی

حكمت هاى عرفانى حج

حج، با شكوه ترين، معنوى ترين و اثر بخش ترين عبادات است و از منظر عرفانى مى توان اسرار و حكمت هاى گهر بارى براى آن در نظر گرفت. در اين چشم انداز قدسى، «حج» تبلور و تجلّى فضايل و مكارم اخلاقىِ بهترين معبر و گذرگاه به سوى معبود ازلى و نيكوترين منزل تزكيه و تهذيب نفس است. عارفان، سير و سلوك عرفانىِ خود را در حج به كمال مى رسانند و عابدان، عرشى ترين عبادت ها و طاعت ها را در آن انجام مى دهند. سالكان الى الله به فيض لقاى الهى نائل مى آيند و عالمان، بر معرفت و حكمت قدسىِ خود مى افزايند... حج به راستى ديار معرفت و دلدادگى، كوى محبّت و شيدايى، وادى سير و سلوك و تقرّب، سراى عبوديت و فروتنى و رستاخيز دل ها و جانهاى مشتاق است.

اين عبادت بى بديل و ناب، فلسفه اى به گستره اقيانوس ها، مفهومى به عظمت كوه ها، ثمره اى به پهناى آسمان ها، حكمتى به حلاوت گل ها و معنويتى به اوج كهكشان ها دارد و چه نيكو است كه اين همه زيبايى و حلاوت را در دانشگاه عارفان فرزانه و عالمان وارسته به نظاره بنشينيم و غوّاص اقيانوس حكمت و دانش گهربار آنان باشيم.

حج، داراى اسرار و حكمت هاى شگرف و فلسفه و اهداف والايى است كه با


دانستن آنها، حج گزار مى تواند حجّى عارفانه، عاشقانه و حكيمانه به جاى آورد و با راز و رمز قدسى آن، بيشتر و بهتر آشنا شود.

از ديدگاه عارف كامل آيت الله ملكى تبريزى است كه:

«حج و ساير عبادات، بايد آنگونه انجام شود كه خدا مى خواهد و تنها زمانى به اين امر رسيده و از نتيجه عبادت برخوردار مى شويم كه هدف از آن عبادت را بدانيم. اگر كسى حج را همانگونه كه در روايات آمده، انجام دهد و به تك تك اعمال و نيت هاى آن عمل كند، مى توان گفت: آنگونه حج را به جا آورده است كه خداوند مى خواهد».

حج، اسرار و ابعاد مختلف عرفانى، سياسى، اجتماعى، فرهنگى و... دارد كه در اين مقال، تنها به گوشه اى از حكمت هاى عرفانى آن اشاره مى شود:

يك ـ شناخت خدا
«توحيد» و «شناخت خدا»، مهم ترين و بايسته ترين و ظيفه انسان ها است و هيچ تكليف و امرى، به بايستگى و اهميت آن نيست. توحيد، اساس و ركن تمامى اعتقادات و اعمال است و انسان در همه مواقع، به خصوص در حج، بايد بر معرفت و شناخت خود نسبت به آفريدگار فزونى بخشد و يقين و ايمان خود را به يگانگى، قدرت، علم، سلطنت، تقدّس و ربوبيت او مستحكم سازد.

به راستى حكمت و فلسفه اصلىِ «حج»، توحيد و معرفة الله است; يعنى حج گزاران بايد در حج شناخت و علم خود را درباره صفات و اسماى الهى زياد كنند، با دقت و انديشه در اعمال و اركان حج، هر چه بيشتر با آيات و نشانه هاى او آشنا شوند.

امام سجّاد(عليه السلام) در سفارش هاى خود به شبلى، به اين امر توجّه ويژه اى داشته، مى فرمايد: «هل عرفت بموقفك بعرفة، معرفة الله سبحانه...»⁽²⁾ «آيا هنگام توقف در عرفات، معرفت خدا را يافتى...؟».

صاحبِ المراقبات در باره اين حكمت حج مى نويسد:

«خداوند متعال انسان را از خاك آفريده و او را به ديدار و پناه خود دعوت نمود. نزديكى و پناه او نيز مخصوص بلند مرتبگان و افراد با معنويت است و به جهت
[
⁽¹⁾1. المراقبات، ص385

2. مستدك الوسائل، ج10، ص167]