لطفا منتظر باشید ...
نماز تراويح
پس از اداى فريضه عشا، افراد موجود در مسجد به 40 ـ 50 گروه تقسيم شده، براى هر گروهى مؤذّن و امام جماعت ويژه تعيين مى گردد. در جلو هر گروهى دو عدد شمعدان بزرگ و تعدادى فانوس نهاده مى شود.فانوس هاى هر گروهى به رنگى خاص است. هر گروهى به يك سو رفته،[
(1)1. نماز تراويح عبارت است از خواندن نمازهاى مستحبى شبهاى ماه رمضان با جماعت، كه به اجماع فقهاى شيعه حرام است و داستان آغاز آن، اين است كه در يكى از شبهاى ماه رمضان عمر به مسجد رفت و ديد مردم به صورت پراكنده مشغول عبادت هستند، به ابىّ بن كعب دستور داد كه امامت كند و نمازهاى مستحبى را با جماعت به جا آورد. شب بعد كه به مسجد رفت و ديد در صفهاى منظم مشغول نماز هستند، شادمان شد و گفت: «نعمت البدعة ! وه، چه بدعت خوبى شد!» (صحيح بخارى، ج2، ص252، الموطّأ، ص73 ; كنزالعمال، ج8 ، ص408).بعد از عثمان، هنگامى كه با امير مؤمنان(عليه السلام) بيعت شد، آن حضرت دستور داد اعلام كنند كه خواندن نماز مستحبى با جماعت ممنوع است. عده اى در خيابانها به راه پيمايى پرداخته، شعار: «واعمراه» سردادند، از ترس فتنه و شورش فرمود: بگوييد هركس مى خواهد بخواند. (وسائل الشيعه، ج8 ، ص46).
]
گروهى با سوره هاى بلند، گروهى باسوره هاى كوتاه، پشت سرِ امام خود به اداى نماز تراويح مى پردازند.و لذا گروهى مشغول اذان، گروهىمشغول قرائت، گروه ديگرى مشغول ذكر و مناجات مى باشند.در مدت اقامه نماز تراويح، فضاى مسجد آكنده از روحانيت و نورانيت خاصى مى شود. هر گروهى به نوعى مشمول عنايات و فيض هاى ربانى قرار مى گيرند.
آيين شمع افروزى
در شبهاى معمولى، دو عدد شمعدان بزرگ طلا، كه با موم عسل روشن مى شوند، در فضاى مسجد نصب شده، فضاى مسجد را روشن نگه مى دارند.در شبهاى ماه مبارك رمضان، 8 شمعدان ديگر به آنها ضميمه مى شود. اين شمعدانها پس از پايان يافتن نماز تراويح، طى مراسمى به دفتر مخصوصى كه آن را «گنجينه شمع» مى نامند، عودت داده مى شود.از ديرباز چنين مرسوم شده كه براى شركت در مراسم شمع افروزى، هشت[
(1)1. تراويح، جمع «ترويحه»، به معناى استراحت است. نماز تراويح را از اين جهت «تراويح» مى نامند، كه بعد از هر چهار ركعت، مدتى فاصله داده، استراحت مى كنند. (لسان العرب، ج5. ص360).
]
نفر از اعيان و اشراف مدينه، كه از شخصيت و برجستگى خاصى برخوردار هستند، دعوت مى شوند، تا اين شمعدانها را پس از اداى تراويح به گنجينه شمع ببرند و به اين وسيله در زمره خادمان افتخارى حرم قرار گرفته، مشمول عنايات حضرت ختمى مرتبت گردند.رييس فراشان براى هر شب هشت نفر برگزيده، براى هر يك از آنها كارت مخصوصى صادر مى كند و با ارسال اين كارتها، حضور آنها در مراسم شمع افروزى آن شب اعلام مى شود.پس از نماز تراويح، اين گروه هشت نفرى، با ارائه كارت، در داخل حجره شريفه حضور يافته، هر كدام يكى از شمعدان ها را توتياى چشم خود نموده، به همراه خادمان حجره نبوى، با مراسم خاصى حركت كرده، به دفتر مخصوص (گنجينه شمع) كه در شمال مسجدالنبى قرار دارد، مى رسانند و به مسؤولان مربوط تحويل مى دهند.پروانگان بال سوخته گردا گرد شمعِ جمعِ آفرينش
به هنگام اجراى مراسم ويژه آيين شمع افروزى، شيخ و نايب حرم،
شِنِل هاى خاص اين آيين را، كه شِنِلى بلند، فراخ، بايقه هاى بلند و آويخته و آستينهاى چاك دار است، مى پوشند، شال مخصوصى به كمر مى بندند، دو طرف آن را از دو طرف مى آويزند، آنگاه اعيان و اشرافِ دعوت شده را، تا بيرون درِ شامى (در محاذات باب جبرئيل) همراهى نموده، در آنجا در صفى منظم منتظر مى گزارند و خود به داخل حجره شريفه مشرّف مى شوند.آواى روح افزاى مناجات از گلدسته هاى حرم در كالبد مشتاقان، جان تازه دميده، سقايان با صفا در ميان صفها، با جام هاى پر جلا، عابدان تشنه كام را از آب زلال عين زرقا سيراب مى كنند.دو شمعدان زرين را خادمان ويژه حجره در دست گرفته، هشت شمعدان ديگر را، هشت تن از خادمان حرم حمل مى كنند و آنها را تا درِ شامى همراهى نموده، با تعظيم، تكريم و تجليل خاصى به افراد فرا خوانده شده تقديم مى كنند.هر يك از مدعوّين، هر شب شمعدان مخصوص خود را كه نشانه هايش در كارت دعوتشان قيد شده،
تحويل مى گيرند، در حالى كه چون مردمك ديدگانشان از آن مراقبت مى كنند، پشت سرِ يكديگر در صفوفى فشرده، به سوى محراب روضه مطهّر حركت مى كنند و در محاذات قبر شريف قرار مى گيرند.شمعدانهاى ويژه حجره مباركه در پيشاپيش، شمعدانهاى روضه منوره در پشت سر، در حالى كه خدّام حرم در دو طرف آنها در حركت هستند، با گامهاى فشرده، از محراب مسجد در نقطه جنوب تا دفتر خاص شمعدانها در نقطه شمالى مسجد، طول مسجد شريف نبوى را با متانت ويژه اى مى پيمايند.در طول اين حركت، يكى ازمؤذن هاى خوش الحان، در مواجهه حجره شريفه، با صوت حزين و لحن شيرين، ابياتى در ستايش حضرت ختمى مرتبت مى خواند كه تا اعماق روح و جان ايجاد وجد وشعف مى كند. در پايان براى مصالح جهان اسلام و امت اسلامى دست به نيايش برداشته، براى ترويح روح مؤمنان فاتحه نثار مى كنند.در طول اين مراسم، كودكان و نوجوانان، در باغچه نخل(1) (قسمت خارج از روضه و غير مسقف حرم) صف
[
1. در حدود سى سال پيش از اين كه نگارنده توفيق تشرف به حرمين شريفين را داشت، در قسمت غير مسقف حرم، در محاذات حجره شريف، تعدادى نخل موجود بود، از اين رو آن قسمت را باغچه نخل تعبير مى كردند.
]
كشيده، پروانگان عاشق و شيداى شمع جمع آفرينش را، در حال اجراى مراسم شمع افروزى، استقبال و تماشا مى كنند.به جهت حالت بسيار روحانى و نورانى اين آيين، كه حاضران اهلِ حال را به شور و شوق وا مى دارد، همگان ترجيح مى دهند كه تا پايان اين مراسم، همچون پروانگانى بال سوخته، در گرداگرد شمعهاى بر افروخته و شمعدانهاى فروزان، در كوى يار و در حريم جانان، آنها را همراهى كنند.پس از تسليم شمعدانها به دفترِ مشهور به «گنجينه شمع»، متفرق شده به سوى خانه و كاشانه خود مى روند.نسيم سحر در بزم سحرخيزان
بيدار دلان سحر خيز، پس از تناول سحرى، از چهار گوشه مدينه منوره به سوى روضه مطهّر شرفياب مى شوند و در حريم يار، به عبادت و اطاعت مى پردازند.اين عاشقانِ عبادت پيشه، از يك ساعت و نيم پيش از طلوع فجر، در روضه مطهر گرد آمده، هريك شمعى براى خود بر مى افروزد و در پر تو آن، به تلاوت قرآن، قرائت دعا و اذكار از
دلايل الخيرات، نثار صلوات و تحيات بر اشرف كاينات، نيايش و مناجات با قاضى الحاجات، مى پردازد. نغمه هاى جان فزاى قاريان و ناله هاى جانگداز ذاكران، در فضاى روضه مطهر طنين انداخته، نسيم معطر حجره منوره، عاشقان سحر خيز را عطرآگين نموده، شيفتگان دلباخته را مدهوش مى سازد.در اين ميان، آواى روح افزاى مناجات از گلدسته هاى حرم در كالبد مشتاقان، جان تازه دميده، سقايان با صفا در ميان صفها، با جام هاى پر جلا، عابدان تشنه كام را از آب زلال عين زرقا سيراب مى كنند.در اين لحظاتِ معنوى، كه شور و شوق شب زنده داران به اوج مى رسد، جذبه ها و كشش هاى روحانى، عبادت پيشگان را تا قلّه شرف بندگى بالا برده، در كش و قوس اين جذبه و ناز، يك مرتبه امواج سهمگين سحر، چون تيرى خون آلود سينه سياه افق را مى شكافد و دروازه سحر باز مى شود; روزى خجسته، صبحى مبارك!بانك تكبير و آواى عظمت خدا، در فضاى شهر اوج مى گيرد. نغمه روح بخش شهادت به رسالت حضرت ختمى
مرتبت، در فضاى روضه منوّره گوش جان را نوازش مى دهد، صداى با صلابت صلوات بر اشرف كاينات از عاكفان حرم با حلاوت تر از هر صدايى در جهان، در حريم حرم مى پيچد. صفها آراسته، دلها از هر غلّ و غشى پيراسته، فريضه صبح در پشت سرِ امام شافعى ادا شده، واعظان سخن سراى تا فرا رسيدن وقت حنفيان به وعظ و ارشاد حاضران، تبليغ و ترويج دين مبين مى پردازند.
