لطفا منتظر باشید ...
مراسم تعزيت
پس از دفن ميت، خويشاونداناو در كنار درِ بقيع مى ايستند[
(1)1. طلب شفاعت از انبيا و اوليا، ريشه قرآنى دارد، ولى بايد شفاعت كننده و شفاعت شونده به اذن پروردگار باشد (يونس : 3 ; سباء : 23) شيخ مفيد بر ثبوت شفاعت بر پيامبران و معصومان، ادعاى اجماع كرده (اوائل المقالات، ص15) نسفى نيز احاديث شفاعت را مستفيض دانسته است(العقائد النسفيّه، ص148) قاضى اياض نيز آن را صريح آيات، اخبار و مذهب اهل سنت دانسته است، (شرح نووى بر صحيح مسلم، ج3، ص35) محمدبن عبدالوهاب (بنيانگذار وهابيت) نيز شفاعت پيامبر گرامى، پيامبران، فرشتگان واولياءالله را بر اساس روايات وارده ثابت دانسته است (الهدية السنيه، ص42). براى دفع شبهات وهابيان مراجعه شود به كتاب ارزشمند: كشف الارتياب، از سيد محسن امين، صص214.192
]
و حاضران با آنها مصافحه نموده،مراتب تسليت و تعزيت خود را تقديممى كنند.اين سنت حسنه يادگارِ امامحسين(عليه السلام)است. روز ارتحال امام حسن مجتبى(عليه السلام)هنگامى كه مراسم خاك سپارى سبط اكبر در بقيع بهپايان رسيد، برادر والاگهرشامام حسين(عليه السلام) در كنار درِ بقيع ايستاد و مراتب تسليت و تعزيت مردم را پذيرا شد.اجازه دفن
براى آگاهى يافتن از آمار دقيق افرادى كه در طول يكسال، در مدينه منوّره فوت مى كنند، لازم است براى دفن افراد درگذشته، از محلّى كه در محكمه به اين منظور در نظر گرفته شده، اجازه دفن بگيرند.غسل دادن غسّال به جنازه اى كه اجازه دفن دريافت نكرده، به شدت ممنوع است.
قبرستان بقيع
در مدينه منوره، به جز بقيع، هيچ قبرستان ديگرى وجود ندارد. افراد متوفى، هركس و از هر خاندانى كه باشد، بايد مانند ديگران در قبرستان بقيع دفن شود. در اينجا ميان غنى و فقير مساوات كامل بر قرار است.قبرستان بقيع بيرون سور مدينه، كه توسط «جمال الدين اصفهانى»(2) كشيده شده، در مقابل «باب الجمعه» قرار دارد. ازاين رهگذر، جنازه ها را از درِ جبرئيل خارج كرده، از باب الجمعه وارد قبرستان بقيع مى كنند.اهالى مدينه به بيماران صعب العلاج خود به جاى دارو و درمان، آب خوشگوار مدينه را مى دهند، اگر خوب نشدند، آنها را به كنار مرقد مطهر نبىّ مكرم برده، براى شفايشان، به ذيل عنايت پيامبرخدا توسّل مى جويند.دور تا دور قبرستان بقيع ديوارى به ارتفاع سه متر كشيده شده كه پنج در دارد و در داخل اين محدوده، 11 بقعه با گنبد و بارگاه وجود دارد.با توجه به قداست خاص اين مكان،[
(1)1. اين شيوه، ياد آورِ حديث شريف رسول گرامى(صلى الله عليه وآله) است كه مى فرمايد: «نخستين نشانه عدالت در آخرت، قبرها است كه در آنها ميان ثروتمند و مستمند هيچ فرقى ديده نمى شود» (بحارالانوار، ج81، ص283).2. اين سور به سال 540 هـ . توسط جمال الدين محمد بن ابى منصور اصفهانى، وزير آل زنگى كشيده شد. (وفاء الوفا، ج2، ص767).(3)3. با توسعه مسجدالنبى و برداشته شدن كوچه بنى هاشم و خيابان ابوذر، از باب الجمعه نشانى نمانده است. محل باب الجمعه در آن ايام «حارّه» ناميده مى شد و تقريباً با درِ فعلى بقيع قابل انطباق مى باشد.(4)4. از صدر اسلام تا 80 سال پيش بر فراز قبور مقدس خاندان عصمت و طهارت گنبد و بارگاه بود، كه در روز هشتم شوال 1344 هـ . با خاك يكسان گرديد. اين بقعه ها عبارت بودند از: 1) چهار تن از امامان معصوم(عليهم السلام) 2) فرزندان پيامبر 3) همسران پيامبر 4) عمه هاى پيامبر 5) ابراهيم فرزند پيامبر 6) فاطمه بنت اسد 7) عقيل و عبدالله بن جعفر 8) اسماعيل فرزند امام صادق(عليه السلام) 9) امّ البنين 10) حليمه سعديه 11) بيت الأحزان، در نزديكى قبور ائمه (در سمت بالاى سر آنها). (وفاء الوفا، ج3، ص616 تا ص920 ; البقيع الغرقد، ص44).
]
بيشتر فرزندان، همسران، ياران و خويشان پيامبرگرامى(صلى الله عليه وآله)در همين مكان مقدس به خاك سپرده شده اند.بنابر اصحّ روايات، 7000 تن از اصحاب پيامبر در اين مكان مقدس مدفون مى باشند.علاوه بر ياران، صدها هزار نفر از تابعان، صالحان، عالمان و ساير مؤمنان، در طول قرون و اعصار در قبرستان بقيع به خاك سپرده شده اند.شيوه دفن در بقيع
جنازه هايى كه در بقيع به خاك سپرده مى شوند، شيوه خاك سپارى آنان به اين صورت است كه آنها را در لحدى به نام «قصقيه» مى گذارند، هر قصقيه درِ جداگانه اى دارد، جنازه را در داخل آن قرار داده، درِ قصقيه را مى بندند.به طورى كه اهل اطلاع به من گفتند، درِ هر قصقيه را كه براى دفن جنازه اى باز مى كنند، از حكمت پروردگار هيچ نشانى از جنازه قبلى در آن نبوده و هرگز بوى تعفّنى از آن شنيده نمى شود.بر اين اساس، مدفونين بقيع در باغى از باغهاى بهشتى وارد مى شوند.چنانكه در حديث شريف آمده و اين
[
(1)1. سمهودى تعداد آنها را 000 10 نفر نوشته است. (وفاء الوفا، ج3، ص916).(2)2. لفظ «قصقيه» واژه اى محلّى است. در ديگر بلاد عربى رايج نيست و در كتب لغت پيدا نشد. با توجه به تُرك تبار بودنِ مؤلف، در كتابهاى لغت تركى نيز جستجو به عمل آمد و يافت نشد. احتمالاً منظور از قصقيه چيزى شبيه لحدهاى مرسوم فعلى در قبرستان وادى السلام نجف اشرف مى باشد، ولى به هنگام جستجوى لفظ «قصقيه» واژه مشابهى يافتيم به عنوان «فِسقِيه»، و آن ساختمان مسقفى بوده به طول 50 و پهناى 20 متر، در سمت غربى بقيع، كه مخصوص دفن سادات، اشراف و اُمَراى شيعه بوده است. ]
خاندانهاى معروفى چون «آل مُهَنّا» در آنجا به خاك سپرده شده بودند، كه در عهد وهابيان همه تخريب و با خاك يكسان گرديد. (اهل الدار والايمان، ص48). آل مهنّا از تبارِ سيد مهنّا بن سنان، قاضى معروف مدينه در قرن هشتم، صاحب «المسائل المهنّائيّه» و مجاز از سوى علاّمه حلّى و پسرش فخر المحقّقين مى باشند. (الدرر الكامنه، ج4، ص368 ; الحقايق الراهنه، ص223).(3)3. تعبير «رَوضَةٌ مِنْ رِياضِ الْجَنَّةِ» را در مورد بقيع پيدا نكرديم، ولى در مورد برخى از قبور بقيع به كثرت آمده است. در يك حديث طولانى، رسول الله(صلى الله عليه وآله) از شركت فرشتگان در تشييع فاطمه بنت اسد، مادر اميرمؤمنان(عليه السلام) سخن گفته، در پايان مى فرمايد: «و قبر او باغى از باغهاى بهشت است». «روضة الواعظين، ج1، ص143 ; بحارالأنوار، ج35، ص71)
گزارش آن را صد در صد تأييد مى كند.در مدينه مرسوم نيست كه جنازه را در داخل تابوت وارد قبر كنند، بلكهبا همان كفن در قبر مى گذارند و براىافراد خاصى اخيراً مرسوم شده كه لحددرست مى كنند و سقف آن را با خشت مى چينند و روى آن را با خاك پر مى كنند.در حديث شريف آمده است: هركس در مدينه منوّره وفات كند، پاداش شهيد در راه خدا به او داده مى شود.
كوى محبوب
روزى در قبرستان بقيع قبرى كنده مى شد و پيامبر رحمت حضور داشت، يكى از ياران از بيرون آمده، نگاهى به درون قبر افكند وگفت: «هركس در اينجا دفن شود چه جايگاه بدى خواهد داشت!» نبىّ گرامى(صلى الله عليه وآله)براى تصحيح اعتقاد او فرمود: «اين گفته اى كه بر زبان تو جارى شد، چه گفتار زشتى بود.»او در مقام تصحيح سخن خود گفت: يا رسول الله منظور من اين بود كه اينجا مدفن كسى مى شود كه در بستر مى ميرد و از پاداش جهاد در راه خدا و شهادت در ميدان نبرد محروم مى شود.[
(1)1. پيامبرخدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: «هركس در يكى از دو حرم، مكه يا مدينه وفات كند، پاى حساب برده نمى شود، مهاجر الى الله نوشته مى شود و در روز رستاخير با اصحاب بدر محشور مى گردد.» (بحارالانوار، ج99، ص387).
]
پيامبر رحمت فرمود: «در روى زمين هيچ شهرى همانند اين شهر نيست. هركس در اين شهر وفات كند، مانند كسى است كه در راه خدا به شهادت برسد، هيچ بقعه اى در عالم محبوب تر از بقعه اى نيست كه مدفن من خواهد شد.»
با اين بيان، از قداست و شرافت جنّة البقيع پرده برداشت.چه زيبا سروده:جوار قرب احمد ده وفات ايت قالوب اول جايده كسب حيات ايت
«در جوار قرب پيامبر(صلى الله عليه وآله)وفات كن، در آنجا اقامت گزين تا حيات جاويد يابى.»
مراسم گل باران قبور
زيارت اهل قبور در ميان اهالى مدينه ـ در شبهاى جمعه ـ سنّتى كهنو شيوه اى بسيار رايج است. روزهاى پنچ شنبه، بعد از نماز عصر، اهالى مدينه، زن و مرد، خُرد و كلان، به قصد زيارت اهل قبور به قبرستان بقيع مى روند.از قديم مرسوم شده كه هريك از زائران قبور، يك دسته گل «فَسْلَكَنْ»(3) و يا هر گل، يا گياه خوشبوى ديگرى با خود[
(1)1. رسول گرامى روزى در بقيع خطاب به «امّ قيس» فرمود: «از اين قبرها 70000 نفر محشور مى شوند كه بدون حساب وارد بهشت مى گردند، چهره هايشان مانند ماه شبِ چهارده مى درخشد.» (تاريخ المدينة المنوره، ج1، ص92). و در حديث ديگرى فرمود: «هركس در اين قبرستان به خاك سپرده شود، ما براى او شفاعت مى كنيم.» (همان، ص97).احاديث فراوانى در باره حضور پيامبرخدا(صلى الله عليه وآله) در بقيع و استغفارش بر اهل بقيع آمده است. ابن شبّه، دهها مورد از آنها را در تاريخ المدينة المنوره، ج1، ص86 تا 97 آورده است.(2)2. مشروعيت زيارت اهل قبور از مسلّمات شرع مى باشد. پيامبر(صلى الله عليه وآله) همواره به زيارت اهل قبور در بقيع و اُحُد مى رفت (مستدرك حاكم، ج1، ص531). قبر مادرش را به همراه 1000 تن از ياران زيارت نمود و اشك فراوان ريخت (صحيح مسلم، ج 2 ص366). اما در مورد زنان، مسلّماً جايز و مشروع است; چنانكه حضرت زهرا به زيارت قبر جناب حمزه سيد الشهدا مى رفت، (المصنف عبدالرزاق، ج3، ص572). عايشه نيز مى رفت (همان، ص 570). و به صراحت مى گفت كه رسول خدا به او اجازه داده است (سنن بيهقى، ج 4، ص 131). در اين رابطه به كتاب ارزشمند «شفاء السّقام» از امام تقى الدين سبكى مراجعه فرماييد كه شبهات و هابيان را به بهترين شكل پاسخ داده است.3. فَسْلَكَنْ، گلى مانند «گلايول» مى باشد، جز اينكه بسيار معطّر است. فسلكنِ سفيد، هندى و ژاپنى از شهرت بيشترى برخوردار مى باشند. (قاموس تركى، سامى افندى، ص996).]
