لطفا منتظر باشید ...
سازمان و تشكيلات اداره حرم
بورتون در بخشي از كتاب خود به وضعيتسازماندهي مسائل اداري و آموزشي حرم پيامبر پرداخته و ميگويد: اين
تشكيلات و سازمان از سال 1814 ميلادي كه بورخات در سفر خود به مدينه به توصيف
آن پرداخته، تغييرات فراواني كرده است و سبب عمده آن نسلي از تركان متولد در
مدينه هستند كه از نفوذ و قدرت فراواني برخوردار شدهاند، از اين روست
كه منصب شيخ الحرم كه در دوران بورخارت به عهده يكي از خواجگان حرم بود، اينك
به عهده يكي از پاشاهاي ترك به نام عثمان ميباشد، اين پاشا را دربار
استانبول با حقوقي برابر با سي هزار قروش در ماه منصوب نموده و دستيار و
معاون او خواجهاي سياه با عنوان «رئيس الأغوات» با حقوق ماهيانه پنج
هزار قروش ميباشد. نام اين خواجه «طيفور آغا» است كه يكي از خواجگان
شاهزاده عصمت خانم، خواهر سلطان محمود خليفه متوفاي عثماني ميباشد. نام
رسمي رئيس خزانه حرم كه عهدهدار نظارت بر خزانه است، «مدير حرم»
ميباشد و حقوق ماهانه او هزار و پانصد قروش است. او داراي دستياري است
به نام «نقيب» كه ماهانه هزار قروش حقوق دارد. اما خواجگان حرم كه تعداد آنها
بالغ بر يكصد و بيست نفر است، داراي سه سرور ميباشند كه هر كدام در ماه
700 تا هزار قروش حقوق ميگيرند. خواجگان حرم بر سه گروهند: 1 ـ دربانان
كه عهدهدار باز و بستن درب هاي حرمند 2 ـ خبزيه كه عهدهدار نظافت
و جاروب نمودن قسمت هاي مقدس و پاك حرم ميباشند. 3 ـ البطالين كه
عهدهدار نظافت و جاروب نمودن ديگر بخش هاي حرم هستند، علاوه بر اين،
تنبيه و بيدار نمودن آناني كه در مسجد خوابيدهاند را نيز به عهده
دارند، و تقريباً وظيفهاي برابر كار «شماس» در كليساها را دارند، و هر
يك از اين خواجگان به رغم اين كه بطور افتخاري خدمت ميكنند، حقوق
ماهانهاي ميان 250 تا 500 قروش دريافت ميكنند بيشتر آنان ازدواج
كردهاند برخي داراي 3 يا 4 همسر ميباشند.علاوه بر اين خواجگان، حرم داراي
گروهي خادم است كه به «فرّاش» شهرت دارند و تقريباً غالب خانوادههاي
متوسط و پايين مدينه از اين گروهند. اين فراش ها به گروه هايي 30 تايي تقسيم
ميشوند كه بطور متناوب، هفتهاي يكبار به كار پرداخته و در ازاي
آن يك غازي كه معادل 22 قروش است دستمزد ميگيرند. كار اين افراد منحصر
به پاك نمودن زمين ها و جمع آوري خاك و خاشاك و جمع و پهن نمودن زيراندازها و
فرش ها و يا رسيدگي به وضع چراغ هاي نفتي و جز اينها
ميباشد.پستترين گروه از خدمتكاران
حرم، گروهي هستند كه در خدمت «شيخ السقاقي» ميباشند، اينان كه 40 يا 50
نفرند، عهدهدار رساندن آب به زوّار و پاشيدن آب بر روي زمين ها و
باغچهها ميباشند.اما سازمان مذهبي داراي تشكيلاتي
وسيعتر از سازمان اداري مدينه است، اين سازمان متشكل است از: يك نفر
قاضي كه همه ساله او را از استانبول منصوب و به مدينه گسيل ميكنند، اين
قاضي همواره 12 ماه در مدينه به قضاوت ميپردازد و آنگاه به مكه منتقل
شده و پس از گذراندن يك سال در آنجا عاقبت به استانبول باز ميگردد او
داراي سه دستيار ميباشد كه نام «مفتي» را دارند: 1 ـ مفتي شافعي 2 ـ
مفتي حنفي 3 ـ مفتي مالكي. و هر يك از اين سه نفر، در ماه 200 تا 250 قروش
حقوق دارند. اما اذان گويان حرم، كه در اينجا به «الرؤساء» شهرت دارند،
فراوانند: يك گروه از اينها كه از طبقات پايين و فقيرند، عبارتند از 48 يا 49
مؤذن، كه رياست آنان را 6 تن از مؤذنان بزرگ به عهده دارند، و در رأس اين 6
تن شيخ الرؤساء است كه مهمترين مؤذن به شمار ميرود و تنها اوست كه
اجازه دارد از مأذنه اصلي مسجد اذان بگويد. اين شيخ در ماه 150 قروش حقوق
دارد، و هر يك از 6 شيخ در ماه يكصد قروش حقوق دارند، اما هر يك از اذان
گويان عادي در هر ماه مبلغ 60 قروش ميگيرند.در حرم گروه ديگري وجود دارند كه
عهدهدار وظيفه وعظ و ارشاد و خطابه و امامت جمعه را دارند و تعداد اين
افراد به 45 نفر ميرسد و هر كدام ماهانه 120 قرش حقوق دارند. اين گروه
تحت فرمان رئيس الخطباء هستند. علاوه بر اينها حرم داراي 75 امام جماعت
ميباشد كه در رأس آنها شيخ الأمه قرار دارد و هر كدام در ماه مبلغ 120
قرش حقوق دريافت ميكنند.بورتون ميگويد: او نتوانسته
است از مبلغ واقعي بودجهاي كه ساليانه از استانبول و قاهره به مدينه
حواله ميشود، آگاهي يابد، ليكن ميگويد مشهور ميان مردم اين است
كه اين افراد خدمتگذار به حرم، معمولا بيش از نيمي از حقوق خود را دريافت
نميدارند و نيم ديگر آن به چنگ ديگران ميافتد. و سنت جاريه بر
اين است كه معمولا گروهي كه عبارتند از: مفتي ها و رئيس الخطباء و منشي قاضي،
صدقات و موقوفات ارسالي به مدينه را دريافت داشته و آن اموال را ميان
خانوادههاي نيازمند با توجه به تعداد افراد آن، تقسيم ميكنند.
خانوادههاي نيازمند طبق تقسيمبندي معيني عطيه و بخشش ها و
موقوفات را دريافت ميكنند كه عبارتند از: 1 ـ امامان جماعت و خطيبان و
سخنوران 2 ـ سادات از نسل پيامبرـصـ 3 ـ فقها
وملايان 4 ـ عامه مردم مدينه و حتي مجاورين.بورتون ميگويد: او اين اطلاعات
را از شخصي به نام عمر افندي كه خود از گروه دوم شمرده ميشود، به دست
آورده است و اين شخص به او گفته است كه مستمري ساليانه او از اين راه مبلغي
معادل 3 تا 15 ريال است.
