در جاهليت وقتي از اين مراسم فراقت پيدا مي‌كردند روز دهم به منا مي‌آمدند و اعمال روز دهم را انجام مي‌دادند و از احرام بيرون مي‌آمدند؛ از نيمروز روز دهم تقريباً اكثر محرمات بر اينها حلال مي‌شد «الاّ الطيب والنساء والصيد» ديگر فراقت داشتند. شب يازده و دوازده و امثال ذلك كه در منا بودند، فراقت داشتند. اين شبها به ياد نياكان گذشته و فخر‌فروشي قومي و قبيلگي مي‌پرداختند. جلسات شبانه اينها را فخر‌فروشي نژادي و قومي و قبيلگي تأمين مي‌كرده است. درباره برنامه منا خداي سبحان مي‌فرمايد: اين‌چنين نيست كه عمر را به بطالت بگذرانيد يا به فكر فخر‌فروشي نياكان و گذشتگانتان باشيد (فَإِذَا قَضَيْتُمْ مَنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً)21؛ وقتي از اين مناسك فراقت پيدا كرديد به ياد خدا باشيد همان‌طوري كه به ياد نياكانتان بوديد يا شديدتر. شدت وصف نفساني است بر خلاف فرياد كشيدنهاي كمّي اين ناظر به كيفيت مسئله است؛ نه كميّت. فرمود: وقتي مناسكتان را انجام داديد (فَاذْكُرُوا اللّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً)22؛ خود را به عنوان مهمان خدا بدانيد و به ياد مهماندارتان باشيد همان‌طوري كه به ياد پدرانتان بوديد به ياد خدا باشيد بلكه (أشد ذكراً).
سيره و منطق انسانها
ـ الف. منطق دنيا طلبي
اما افرادي كه در منا هستند خصوصاً يا در سفر حج‌اند يا اصولاً در دنيا به سر مي‌‌برند عموماً اينها حرفهايشان فرق مي‌كند. انسانها منطقشان دو قسم است: (فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ)23؛ منطق بعضيها اين است كه خدايا به ما دنيا بده نمي‌گويند (رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً) مي‌گويند (رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا) هر چه شد (حلال شد يا حرام شد) به ما دنيا بده. لازم نيست لفظاً بگويند منطق بعضيها اين است (چه در سفر حج چه در غير سفر حج) (فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا)، (يَقُولُ) يعني منطق او اين است «يفعل كذا، يتفكر كذا، ينطق كذا»، (فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا) مقيد به حسنه نيست نمي‌گويند حسنةً مي‌فرمايد اين گروه كه منطق آنها دنيا‌طلبي است. از آخرت بهره‌اي ندارد (يقيناً) اما از دنيا بهره‌اي مي‌برد يا نه آن طبق صلاح‌ديد الهي است. پس اين‌چنين نيست كه اگر كسي دنيا‌طلب بود به دنيا برسد؛ اگر كسي دنيا‌طلب بود، يقيناً از آخرت مي‌افتد اما به دنيا مي‌رسد يا نه فيه «تفصيلٌ» (فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا) اين گروه فرمود: (وَمَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ)24؛ (خَلاَقٍ) يعني نصيب. اين بهره اخروي ندارد اما بهره دنيوي دارد يا نه «فيه تفصيلٌ» كه خدا يك عده‌اي را به عنوان استدراج به عنوان آ‌زمون مي‌دهد. پرسش: ... پاسخ: اما فضل و كرم خدا طلب كن يعني در حج تجارت كنيد نه اينكه به دنبال حرام برويد. پرسش: ... پاسخ: عيب ندارد يك انسان اين‌چنيني مي‌گويد (رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً)25؛ اين منطقش آن است كه (رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً) نمي‌گويد (رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا) مطلق بگذارد و حسنه را قيد نياورد.
لطفا منتظر باشید ...
