در مشعرالحرام غير از وقوف چيز ديگر نيست اين ذكر را حمل بر استحباب كردند، تلبيه، تكبير و مانند آن اينها در مشعرالحرام اذكار مستحبه است و نمازي هم كه رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در همان مزدلفه بين مغربين جمع كردند بدون اذان مجدد؛ چون مستحب است كه انسان نماز شب دهم را در مشعر بخواند اگر آنجا خواند اينها هم به نوبه خود ذكر است15.
عرفات، نقطه آغاز مناسك
منتها اگر كسي در عرفات نمازش را بخواند و برگردد خلافي نكرده است (ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللّهَ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ)؛ اين (ثُمَّ أَفِيضُوا) كه ناظر به ترتيب است برگشتش با حفظ تقديم و تأخير معنوي كه بين آيات ياد شده است؛ اين‌چنين خواهد بود، به مردم مكه كه احياناً باكي داشتند از اينكه همانند ديگران به عرفات بروند [و] مي‌گفتند ما كه اهل حرميم از محدوده حرم بيرون نخواهيم رفت، به آنها مي‌فرمايد: همان‌طوري كه ديگران به عرفات مي‌روند و نقطه برگشتشان از عرفات است، شما هم به عرفات برويد و نقطه فيضان و بازگشتتان هم از عرفات باشد: (ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ).
ـ مراد از «ناس» در آيه
در بعضي از نقلها اين‌چنين آمده است كه منظور از ناس ابراهيم خليل (سلام الله عليه) است و همان‌طوري كه ابراهيم را قرآن امت مي‌داند كه (إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتاً)16 همچنين هم ناس مي‌داند. گويا او يك نوع منحصر است يا تمام النوع است. مي‌فرمايد: همان‌طوري كه ابراهيم خليل از عرفات افاضه كرد و برگشت، شما هم روش ابراهيم خليل را احيا كنيد [و] از همان عرفات برگرديد. پس اين ناس يا ناظر به توده مردم هست؛ آن وقت (أَفِيضُوا) خطاب است به سران قريش كه مي‌گفتند ما از حرم بيرون نمي‌رويم يا منظور از ناس، ابراهيم خليل (سلام‌الله عليه) است آن وقت (أَفِيضُوا) خطاب است به همه انسانهاي زائر: (ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللّهَ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ).
لطفا منتظر باشید ...
