لطفا منتظر باشید ...
عقلانيّت معرفت (ازديدگاه علم‌شناسي پوپر)
(كتاب انديشه)
سيد عبدالحميد ابطحي به سفارش كانون انديشه جوان ناشر: مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر مقدمه
پوپر يكي از علم شناسان و معرفت‌شناسان پرتلاش و خلاق قرن بيستم‌مي‌باشد. وي آثار متعددّي از خود به جا گذاشته است كه كتاب «منطق اكتشاف‌علمي» در زمينه علم شناسي
و دو كتاب «فقر تاريخيگري» و «جامعه باز ودشمنان آن» در زمينه مباحث اجتماعي و نقد
آراء افلاطون و ماركس موجب‌شهرت وي شد. وي در زمينه معرفت شناسي هم تحقيقات
دامنه‌داري را به‌انجام رسانده است. پوپر مدت كوتاهي در اوائل جواني تحت
تبليغ‌كمونيستها، ماركسيست شد.پس از آن‌كه پوپر از گرايش‌هاي كوتاه مدّت ماركسيستي خود دست كشيد،احساس كرد كه
تفكّر ماركسيستي علي‌رغم ادعا و تبليغاتش علمي نيست. اين‌احساس وي را بر آن داشت تا
در ملاك رايج تمييز علم و غير علم ترديد كندو به‌دنبال اصلاح آن برآيد.سنّت رايج آن روزگار، سنّت تحصّلي (پوزيتويستي) بود كه تجربه واستقرا را روش علم
مي‌دانست و براي استقرا نيز منطقي ارائه مي‌كرد تا به‌كمك آن نه تنها علم از غيرعلم
بلكه علم از خرافات جدا شود. بانيان مكتب‌پوزيتيويسم، به ناحق معيار اثبات‌پذيري
تجربي را، معيار معني‌داري معرّفي‌كرده بودند تا متافيزيك را خصمانه از صحنه معرفت
بشري بيرون كنند.پوپر كه بنابر زيركي خود حس مي‌كرد سازمان فكري ماركسيسم وآدلريسم و فرويديسم علمي
نيست، نهايتاً ملاك ابطال‌پذيري را به عنوان‌معيار تمييز علم تجربي مطرح كرد و از آنجا
كه روشن بينانه درك مي‌كرد كه‌اخراج متافيزيك از صحنه معرفت بشري، كشتي علم را
هم با خود به زير آب‌خواهد كشيد هيچ‌گاه با متافيزيك خصومت نورزيد. كتاب منطق اكتشاف
علمي‌حاصل انديشه‌هاي وي در اين زمينه است. در گوشه و كنار اين كتاب،نشانه‌هايي
به چشم مي‌خورد كه پوپر متوجه مشكلات طرح خود بوده است وزيركانه از كنار آنها
گذشته است.از آنجا كه نظريه پوپر، مربوط به حوزه معرفت‌شناسي بود، دلايل‌گوناگوني وي را به
اصلاح و تكميل و توسعه نظريه‌اش وادار كرد و باعث شدتا به‌تدريج از معيار ابطال‌پذيري
به سوي معيار نقدپذيري روآورد.مسئله اين بود كه علم در عمل لزوماً از اين قاعده پيشنهادي وروش شناسانه او پيروي
