پژوهشی در فرهنگ حیا نسخه متنی

براى كار خود نخواهد داشت . به هر حال ، در اين گونه موارد ، با يك توهّم رو به رو هستيم ؛ توهّم قبيح بودن عملى كه از انجام دادن آن ناتوانيم . «زشت‏انگارى» يك كار ، صفت حيا را فراخوانى مى‏كند و بدين وسيله ، آن كار ، ترك مى‏شود ، هر چند كار خوبى باشد .

2 . فرد كم‏رو

فرد كم‏رو به دليل‏ويژگى‏هايى كه دارد ، هنگام مواجهه با «فعل نيك» ، از حاضران شرم مى‏كند و دست مى‏كشد . در كم‏رويى ، صحبت از اين نيست كه شخص ، اعتقادى به درست بودن فلان عمل ندارد ؛ بلكه بحث از اين است كه فلان كارِ درست را به خاطر ديگران ، ترك مى‏كند و انجام دادن آن را در جمع آنان ، نادرست مى‏پندارد . ممكن است شخص كم‏رو در وضعيت ديگرى ، به انجام دادن آن كار ، مبادرت كند ؛ ولى اكنون و در حضور اين جمع ، قادر به انجام دادن آن نيست . بنا بر اين ، علّت ترك فعل نيك ، بى‏اعتقادى فرد نسبت به آن نيست ؛ بلكه علّت آن ، ناتوانى فرد در انجام دادن كارهايى است كه ممكن است برخلاف خواست ديگران باشد . به همين جهت است كه در روايات ، از كم‏رويى به عنوان حياى ضعف ، ياد شده است . ¹ آنچه فرد كم‏رو را به اين كار وا مى‏دارد ، ضعف و ناتوانى اوست . كسانى كه از انجام دادن كارهاى شايسته خوددارى مى‏كنند ، انسان‏هاى ضعيف و ناتوانى‏اند كه قدرت مقاومت و مقابله با حضور سنگين و نگاه‏هاى سرزنشگر ديگران را ندارند .

3 . حضور و نظارت

قوام هر حيايى (چه مثبت و چه منفى) بسته به حضور ناظران و درك نظارت آنان توسط فرد كم‏روست . اين نكته را در بحث حيا نيز يادآور شديم . آنچه در

امام صادق عليه‏السلام فرمود : «الحياء على وجهين ؛ فمنه ضعف ومنه قوّة وإسلام وإيمان ؛ حيا بر دو گونه است : يكى حياى ضعف است و ديگرى حياى قدرت و اسلام و ايمان» . (تحف العقول ، ص 418)