پژوهشی در فرهنگ حیا نسخه متنی

لايَستَحيي مِنَ اللّه‏ِ ولا يَذكُرُهُ . ¹

نه از خدا شرم مى‏كند و نه او را ياد مى‏كند .

2 . تكرار

فرد باحيا نسبت به تكرار قبيح ، حسّاس است و تجربه متعدّد فعل قبيح ، مى‏تواند به بى‏حيايى منجر شود . ممكن است فرد باحيا ، به جهت غفلت يا لغزش ، مرتكب فعل قبيح شود . گرچه در مرتبه اوّل ، اين كار همراه با شرمندگى و سرافكندگى خواهد بود ، امّا اگر تكرار گردد ، سبب از ميان رفتن قبح آن كار مى‏گردد و هنگامى كه قبح عملى از ميان برود ، دليلى براى شرم ، وجود ندارد . به همين جهت ، على عليه‏السلام مى‏فرمايد :

قَد كَثُرَ القَبيحُ حَتّى قَلَّ الحَياءُ مِنهُ . ²

به تحقيق قبيح ، افزايش يافت تا آن جا كه حيا كردن از آن كاهش يافت .

همچنين در سخن ديگرى مى‏فرمايد :

مَن كَثُرَ خَطاءُهُ قَلَّ حَياءُهُ . ³

خطاكارىِ هركس زياد شود ، حياى او كاهش مى‏يابد .

جالبْ اين كه ايشان ، علّت افزايش خطا را نيز در پُرحرفى دانسته است . پُرحرفى ، منجر به افزايش اشتباه مى‏شود و افزايش اشتباه ، منجر به كاهش حيا :

مَن كَثُرَ كَلامُهُ ، كَثُرَ خَطَؤُهُ . ⁴

هر كس زياد حرف بزند ، زياد اشتباه مى‏كند .

به هر جهت ، تجربه كار قبيح ، مى‏تواند حيا را كاهش دهد . كار قبيح ، تا وقتى

1 -  تحف العقول ، ص 19 ؛ بحار الأنوار ، ج 1 ، ص 119 .

2 -  غررالحكم ودررالكلم ، ح 6710 .

3 -  نهج البلاغه ، حكمت 349 ؛ تحف العقول ، ص 89 و 99 ؛ روضة الواعظين ، ص 469 ؛ بحار الأنوار ، ج 77 ، ص 286 .

4 -  همانجا .