پژوهشی در فرهنگ حیا نسخه متنی

بدون ترس و طمع ، تبديل مى‏كند . حيا در زمره مهاركننده‏ها و تنظيم كننده‏هاست و آنچه آن را برجسته‏تر از ديگر كنترل كننده‏ها مى‏سازد ، اين است كه اين كنترل و تنظيم خود ، نه بر پايه ترس است و نه بر پايه طمع . گاهى انسان بر اساس ترس عمل مى‏كند و رفتار خود را طورى تنظيم مى‏كند كه از منبع تهديد ، دور شود . در اين فرض ، خطرى در آينده وجود دارد كه تحت شرايطى ممكن است به فرد ، اصابت كند و او را نابود سازد . نگرانى از اصابت اين خطر ، موجب برانگيختگى ترس مى‏شود ¹ و كسى كه از چيزى بترسد ، از آن فرار مى‏كند . ² بنا بر اين ، فرد ممكن است با توجّه به تهديدات آينده بترسد و موضعى اتّخاذ كند و رفتارى را در پيش گيرد تا خود را از منبع تهديد ، دور سازد . بنا بر اين ، ترس به انسان كمك مى‏كند تا خود را مهار و رفتار خود را طبق قانون ، تنظيم كند . صحبت از جهنّم ، عذاب قبر ، قيامت و كيفر گناه ، همه در همين راستا قرار مى‏گيرند .

و همچنين گاهى ممكن است كه طمع ، مبناى عمل انسان قرار گيرد . در اين حالت ، فرد سعى مى‏كند براى به دست آوردن پاداش‏هاى وعده داده شده ، روش و منش خود را طبق قانون تنظيم كند . وعده پاداش ، طمع برخى را برمى‏انگيزد و هر كس به چيزى دل ببندد ، به سوى آن روان مى‏شود ³ و به گونه‏اى عمل مى‏كند كه پاداش مورد نظر را به چنگ آورد . بنا بر اين ، طمع ، عامل ديگرى است كه به انسان كمك مى‏كند تا رفتار خود را تنظيم و نفس خود را مهار نمايد . به همين جهت ، در فرهنگ اديان ، صحبت از بهشت و پاداش‏هاى الهى و ويژگى‏هاى

1 -  امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد : «الخوف مجاهدة الأمر المخوف قبل وقوعه ؛ ترس ، درگير شدن با موضوع ترس ، پيش از وقوع آن است» . (شرح نهج البلاغه ، ابن ابى الحديد ، ج 20 ، ص 285 ، ح 267)

2 -  امام على عليه‏السلاممى‏فرمايد : «من خاف شيئا هرب منه ؛ هر كس از چيزى بترسد از آن دورى مى‏كند» . (بحارالأنوار ، ج 78 ، ص 51 همچنين ، ر . ك : الكافى ، ج 2 ، ص 68 ؛ تحف العقول ، ص 362)

3 -  امام على عليه‏السلام فرموده است : «من رجا شيئا طلبه ؛ هر كس به چيزى اميد داشته باشد ، آن را طلب مى‏كند» . (الكافى ، ج 2 ، ص 68 ؛ تحف العقول ، ص 362)