بعد از روشن شدن معناي استطاعت در لغت همچنين بيان اقسام و تعريف اجمالي آن، ضروري است به اين مطلب بپردازيم كه مراد از استطاعت و قدرت در آيه «ولله علي الناس حج البيت من استطاع اليه سيبلاً ...»35 چيست و از كدام يك از اقسام قدرت و توان است.در اينجا دو نظر عمده و اساسي وجود دارد:الف ـ معناي استطاعت در آيه، گر چه به معناي قدرت و توان عقلي است و در نتيجه ارشاد به حكم عقل است، ليكن شارع افزون بر قدرت عقلي، زاد و راحله را نيز بر آن افزوده است.صاحب جواهر،36 علامه در منتهي،37 آية الله شاهرودي38 و آية الله خويي را ميتوان از طرفداران اين نظر شمرد. ايشان ميفرمايند: آيه ارشاد است به حكم عقل و حج بر اساس آيه و حكم عقل با قدرت و تمكن بر آن، واجب است، گر چه در صورت مشقّت، از باب قاعده «نفي حرج» از آن رفع يد ميشود. ليكن مطابق روايات وارده در اين باب، استطاعت معتبر در وجوب حج اخصّ است از قدرت عقلي و قدرت در آيه; زيرا قدرت در روايات عبارت است از داشتن زاد و راحله.39 ب ـ شارع در معناي استطاعت دخالت نكرده و همان معناي عرفي را شرطِ وجوبِ حج قرار داده و روايات تنها پارهاي از مصاديق استطاعت عرفي را بيان كرده است.صاحب مدارك،40 علامه در تذكره،41 صاحب ذخيره،42 محدّث كاشاني در مفاتيح الشرايع،43 صاحبحدائق،44 شهيداول، شهيد دوم45 وصاحب تفصيلالشريعه پيرو اين نظرند.ايشان ميفرمايند: صرف نظر از روايات، آيا معناي استطاعت در آيه قدرت عقلي است يا استطاعت عرفي، كه اخص از قدرت عقلي است، بهنظر ميرسد توان وقدرت عرفي باشد.46 البته در اينجا افزون بر اين دو نظر، اقوال ديگري نيز ابراز شده، ولي آنچه مسلم است نقش اساسي را در اختلاف فتاوي همين دو نظريه بازي ميكنند.
لطفا منتظر باشید ...
