قواعدشناسى قرآن: - پیش نیازهای اجتهاد از نگاه امام خمینی نسخه متنی

قواعدشناسى قرآن:

قرآن, كتاب زمانها و مكانهاست. كتابى اين چنين از زمـان يـا مكانى خاص رنگ نمى گيرد. كلى پردازى و كلان نگرى, ويژگى قرآن است. در عرصه فقه, اين كلى پردازى به صورت قاعده هاى فقهى نمود و ظهور مى يابد.

قـاعـده هـاى فقهى قرآن, كليدهاى فتح انديشه هايى اند كه به نيازهاى زمان پاسخ مى دهند.

پـيـش درآمدى كه اينك از دانش قاعده هاى فقهى و ملاك شناسى آن در دست اسـت, نـمـى تـوانـد پنجره هاى شناخت را به سوى قاعده هاى قرآنى باز كـند. نگاههاى كنونى به ملاك قواعد فقهى, ريشه در بحثهايى دارد كه در زمـانـهـاى خـاص شـكـل گـرفته است. چگونه مى توان با نگاههايى كه به قـالبهاى شكل گرفته در زمانهاى خاص نظر دارد, به قاعده هاى قالب شكن زمان راه يافت؟

هـنـوز بـحـثى درباره اشتباه و نظأرى كه امامان(ع) از آن بسيار سخن رانـده انـد, بـه مـيان نيامده است و فرق آن با اشباه و نظأر سنيان بررسى نشده است!

بـه هـر حال, زواياى موضوع, نيازمند بررسى است, طرح نشدن اين بحثها, از نوعى بى توجهى و نبود پيشرفت حكايت مى كند.

4. مـعناشناسى قرآن: عالمان بسيارى, از شيعه و سنى, به بايستگى معنى شـناسى قرآن به روشنى اشاره كرده اند. امام خمينى نيز, به اين موضوع توجه نشان داده است. دو نوع معنى شناسى وجود دارد:

معنى شناسى مفردات قرآن:

مقصود از شناختن معانى مفردات, معانى شـرعـى, عرفى و لغوى است. از همين جا آشنايى با عرف شرعى, عرف عام و لغت ضرورت پيدا كرده است.

ب. مـعنى شناسى تركيبهاى قرآن:

استدلال به قرآن, هنگامى گسترش و ژرفا مى يابد كه اين نوع معنى شناسى را گسترش و ژرفا ببخشيم.

دو قسم براى معنى شناسى تركيبى مى توان در نظر گرفت:

1. مـعنى شناسى عادى و ابتدايى قرآن: آشنايى به (دانش نحو) اين معنى شناسى را تحقق مى بخشد.

2. مـعنى شناسى عميق قرآن: لايه هاى فراوانى را براى اين قسم مى توان تـصـور كـرد. بـى گـمـان دسـتـيـابـى بـه بيش تر اين لايه ها از توان غـيـرمـعـصـومان(ع) خارج است. لايه هاى قرآن تنها براى آنان درك شدنى اسـت. اما لايه هاى ابتدايى اين معنى شناسى ژرف, براى ما درخور درك و كـشـف اسـت. واقـعـيـت اين است ما در اين زمينه بحثهاى لازم را تدارك نـديـده ايـم. دو سـرفـصـل زير مى تواند راهى به سوى معنى شناسى ژرف بگشايد.