جوان از نظر عقل و احساسات نسخه متنی

راه آزمايش عاقل

امام صادق عليه السلام فرموده :

اگر خواستى در يك مجلس و با اولين بر خورد عقل كسى را امتحان كنى ، مطلبى را كه ناشدنى و غير قابل وقوع است ، در ضمن سخنان خود با وى به ميان بگذار. اگر سريعا به نادرستى مطلب متوجه شد و آن را تكذيب كرد، مرد عاقلى است و اگر آن را صحيح تلقى نمود و تاييد كرد، مرد احمق و كوتاده فكرى است .

بر اساس اين دستور مى توان عقل هاى كودكان و جوانان را آزمايش نمود و به اعتبار درجات مختلف سن آنان ، ده ها مطالب ناشدنى و غير قابل وقوع را به صورت سئوال ، يا وقايع فرضى طرح كرد و با آن ها در ميان گذارد تا مراتب روشن بينى يا نارسايى فكرشان معلوم شود.

(قال على عليه السلام : عند بديهه المقال تختبر عقول الرجال .(189) )

على عليه السلام فرموده : عقل هاى مردم را مى توان از سخنانى كه فورى و بالبداهه مى گويند آزمايش نمود.

جواب فورى

ميزان آزمايش در اين حديث بداهت مقال يعنى سرعت و فوريت كلام است . خواه گوينده در شرايط مخصوصى قرار گيرد و خود بالبداهه سخنى بگويد. خواه از وى سئوالى شود و فورا جواب بدهد. در هر دو صورت ، سخن فورى هر انسانى ، آزمايش عقل اوست و كمال و نقصش را آشكار مى كند.

دامنه آزمايش اين حديث به مراتب وسيع تر از حديث اول است و براى امتحان عقل كودكان و جوانانن با اختلاف درجات سن ، به صدها صورت قابل طرح است . به علاوه ، باسرعت كلام ، نه تنها عقل را مى توان امتحان نمود، بلكه هوش ، حافظه و ساير شئون روانى را نيز مى شود آزمايش كرد.

(قال على عليه السلام : ظن الانسان ميزان عقله .(190) )

كلمه ظن در لغت به معانى يقين و گمان و شك آمده است ، و در اين حديث ممكن است هر سه معنى مراد باشد.

على عليه السلام مى فرمايد:

نظرات قطعى يا حدس و تمان يا شك و ترديد مردم در موضوعات مختلف وسيله سنجش عقل و ميزان تشخيص درك آنان است .