لطفا منتظر باشید ...
خطبه 053-در مساله بيعت
در اين خطبه امام عليه السلام حال ياران خود را، در آن هنگام كه آنها براى مدتى طولانى امام عليه السلام را از جنگ با شاميان نهى مى كردند، توضيح مى دهد.خطبه در يك نگاه:
در مورد اين كه امام عليه السلام در چه زمانى اين خطبه را ايراد فرمود و ناظر به كدام حادثه است در ميان مفسران نهج البلاغه گفتگوى زيادى است.نويسنده مصادر نهج البلاغه مى نويسد: هنگامى كه عمرو بن عاص بر مصر غلبه يافت و نماينده امام عليه السلام محمد بن ابى بكر را به شهادت رسانيد گروهى از آن حضرت خواستند كه نظر خود را در مورد خلفاى پيشين بيان دارد، امام در جواب آنها فرمود: آيا از فتنه گريهاى عمرو عاص فارغ شده ايد كه چنين سوال را طرح مى كنيد در حالى كه مصر را از شما گرفته اند و شيعيان مرا به شهادت رسانده اند، سپس فرمود: به زودى نامه اى خواهم نوشت و پاسخ سئوال شما را در آن خواهم داد و نامه همانست كه در بالا اشاره شد.صاحب مصادر مى افزايد: بعيد نيست كه امام بعضى از بخشهاى اين خطبه را بيش از يك بار (و در موارد مختلف) ايراد فرموده باشد.بعضى نيز احتمال داده اند كه آغاز خطبه مربوط به زمان بيعت با آن امام بوده باشد و ذيل آن مربوط به داستان صفين.اين احتمال نيز داده شده كه تمام آن مربوط به زمان بيعت بوده و منظور از جنگ همان جنگ جمل و مانند آن است كه مقدماتش در همان زمان فراهم مى شد.ولى همه اين احتمالات بعيد به نظر مى رسد ظاهر اين است كه كل خطبه مربوط به يك داستان است و آن داستان جنگ صفين است و ناظر به زمانى است كه اصحاب و ياران او با بى صبرى از امام عليه السلام مى خواستند كه اقدام به جنگ كند و كار را يكسره نمايد شاهد اين سخن گفتارى است كه مرحوم بحرانى و شارح خوئى در شان ورود اين خطبه نوشته و مى گويند: اشاره به حال اصحاب امام در صفين است زمانى كه ايشان را از جنگ با شاميان منع مى فرمود، به اين منظور كه شوقشان به جهاد بيشتر گردد (يا به خاطر اين كه تا ممكن است كار بدون خونريزى فيصله يابد و دشمن از راه انحرافى بازگردد.البته اين سخن با عنوانى كه در نسخه نهج البلاغه صبحى صالح آمده، متفاوت است چرا كه او مى گويد: اصحاب حضرت، طرفدار عدم پيكار بوده اند.ولى اين سخن بسيار بعيد به نظر مى رسد، همچنين با چيزى كه در خطبه آينده مى آيد كه مى گويد: در صفين ياران حضرت از تاخير جنگ ناراحت بودند سازگار نيست.كوتاه سخن اين كه هنگامى كه فشار زيادى از سوى اصحاب و ياران
بر امام وارد شد كه كار جنگ صفين را يكسره كند، امام فرمود: من پس از بررسى زياد درباره اين جنگ و مطالعه در تمام جوانب آن به اينجا رسيدم كه پيشنهاد شما را بپذيرم نه به خاطر فشارهايى كه از سوى شما بر من وارد مى شود، بلكه به خاطر اين كه بر سر دو راهى قرار گرفته ام: يا تمام باورهاى اسلامى خود را انكار كنم و يا براى حفظ آنها دست به شمشير ببرم و بى شك من دومى را ترجيح مى دهم هر چند جان من به خطر بيفتد.به هر حال: خطبه در يك نگاه اشاره به فشار زيادى دارد كه در امر بيعت يا در امر جنگ با شاميان بر امام وارد شده و سرانجام امام تصميم نهايى خود را بر جنگ بيان مى دارد، تصميمى آميخته با دورانديشى و اعتماد به نفس و دور از هرگونه شتابزدگى و يكسونگرى.
