درس 43: لزوم بعثت از نظر تعليم و تربيت - عقاید اسلامی در پرتوی قرآن حدیث و عقل نسخه متنی

ب) قانون بايد با تعيين كيفرها و پاداش ها غريزه خود خواهي انسان را تعديل نمايد و انديشه تجاوز به حقوق ديگران را از ذهن او بيرون سازد.

اكنون بايد ديد كه چنين طرحي كه زيربناي يك اجتماع انساني است بايد به دست چه كسي تنظيم و ارائه گردد.

4. شرايط قانون گذار چيست.

از آنجا كه قانون گذار با دستگاه آفرينش همكاري نموده و مي خواهد انسان ها را با تنظيم برنامه خاصي به سوي كمال رهبري نمايد بايد شرايط زير را دارا باشد:.

الف ) چون هدف قانون گذار تأمين نيازمندي هاي جسمي و رواني انسان است، بايد از همه رموز و اسرار جسمي و روحي او به طور دقيق مطلع و آگاه باشد؛ زيرا نسخه پزشك هر چه هم دقيق و كامل تنظيم گردد، در صورتي مفيد و سودمند واقع مي شود كه پزشك از وضع روحي و جسمي بيمار كاملا آگاه باشد و نسخه را مطابق وضع مزاج بيمار و شرايط واقعي جسم و روان او تنظيم كند و در غير اين صورت سودمند واقع نخواهد شد.

و به عبارت ديگر، قانون گذار بايد (انسان شناس) و (جامعه شناس) بوده و از غرايز، عواطف انساني و همه ويژگي ها و ابعاد وجودي انسان ها در شرايط گوناگون كاملاً آگاه باشد و دقيقاً نيازهاي آنان و درست ترين راه پاسخ به نيازها را بداند و مصالح فردي و اجتماعي را به خوبي درك كند.

ب) قانون گذار بايد كوچك ترين نفعي در تدوين و تنظيم قانون نداشته باشد تا حس سود جويي و غريزه (حب ذات) حجاب ضخيمي در برابر ديدگان عقل وي پديد نياورد و او را از تشخيص منافع و مصالح نوع ناتوان نسازد.

ج) قانون گذار نبايد تنها به اصلاح ظاهر و برون و اعمال و افعال جامعه اكتفا كند، بلكه در اصلاح عقايد و افكار جامعه نيز كه سرچشمه هر نوع اصلاح مي باشد بكوشد.

به عبارت ديگر، سوق دادن جامعه به سوي كمالي كه براي آن آفريده شده است در صورتي عملي مي گردد كه نظارت و مراقبت قانون گذار از چهارچوب افعال بگذرد و مراقب افكار و اخلاق جامعه نيز باشد.

اكنون ببينيم اين شرايط در چه كسي و در چه مقامي به طور كامل وجود دارد:.

اگر بناست شخص قانون گذار (انسان شناس) كامل باشد، انسان شناسي كامل تر از خدا كه سازنده و آفريننده اوست نداريم و هيچ كس به اسرار مصنوع، از سازنده آن آگاه تر نيست.

خدايي كه سازنده ذرات وجود انسان و پديد آورنده سلول ها و تركيب دهنده قطعات مختلف وجود اوست از هر كس ديگري بر اسرار وجود انسان آگاه تر است و نيازمندي هاي نهان و آشكار، مصالح و مفاسد و اندازه احساسات و غرايز آفريده خود را بهتر مي داند. از اين رو، اين شرط به صورت كامل در خدا وجود دارد. در شرط دوم نيز تنها خداست كه نفعي در اجتماع ما ندارد و از هر نوع غرايز خود خواهي پيراسته است و همه افراد بشر كم و بيش به حس خود خواهي كه آفت قانون گذاري صحيح است، گرفتارند و هر چه هم سعي كنند كه خود را از چنگال اين غريزه برهانند، بيشتر گرفتار مي شوند.

در شرط سوم، نظارت بر اعمال دروني و مراقبت افكار و غرايز در خلوت خانه ها هم تنها در پرتو قوانين آسماني امكان پذير است كه بر پايه ايمان به خدا، روز رستاخيز و پاداش و كيفر استوار است؛ زيرا قوانين بشري فقط بر اعمال نظارت دارد نه بر افكار و عقايد و هرگز نقشي در اصلاح انديشه و افكار ندارد و اگر تصميم بگيريم كه براي اصلاح باطن انسان، قوانيني وضع كنيم و باطن آنها را از طريق قانون اصلاح كنيم متأسفانه بي نتيجه است؛ زيرا ضامن اجرا نخواهد داشت در صورتي كه همه كارهاي انسان زاييده طرز تفكر و احساسات دروني اوست و هر نوع اصلاحي منهاي اصلاح باطن، نقش بر آب است.

اما در روش هاي ديني و اصلاحات مذهبي اين شرط كاملاً رعايت مي شود و سفيران الهي و آموزگاران آسماني با پديد آوردن دگرگوني هايي عميق در افكار و عقايد مردم و ايجاد ايمان به خدا و روز جزا، پايه هاي نظارت و مراقبت افكار و اعمال دروني را پي ريزي و انسان را چنان تربيت مي كنند كه خود پليس خود شود و مراقب تمام شؤون درون و برون خود باشد.

اين جاست كه لزوم بعثت پيامبران از نظر قانون گذاري كه اساس سوق جامعه انساني به سوي كمال است روشن مي گردد، زيرا چيزي كه انسان را از نظام جنگل و محيط درندگان جدا مي سازد، رعايت حقوق انسان ها و افراد است و پايه رعايت حقوق، وجود قوانيني است كه روشنگر راه انسان باشد و اين قوانين در صورتي مفيد واقع مي شود كه شرايط سه گانه را دارا باشد و اين شرايط جز در قوانين الهي كه به وسيله پيامبران الهي ابلاغ مي گردند، در جاي ديگر وجود ندارد، از اين رو خداوند كه خواهان تكامل و پيشرفت انسان است بايد براي ابلاغ فرمان ها و دستورهاي خود، انسان هايي را به عنوان پيامبران اعزام بدارد و در غير اين صورت انسان از رسيدن به كمال مطلوب باز مي ماند.

درس 43: لزوم بعثت از نظر تعليم و تربيت

هيچ فرد منصفي هر چه هم با نظر سطحي به جهان آفرينش بنگرد، نمي تواند باور كند كه هستى، بي هدف بوده و آفريدگار بزرگ، جهان آفرينش را بدون هدف پديد آورده است؛ زيرا خداوند جهان (حكيم) است و شخص حكيم هرگز كار لغو و عبث انجام نمي دهد.

نظام و پيوستگي جهان آفرينش و هماهنگي همه موجودات جهان با يك ديگر، حاكي از يك هدف مشخص و معين در اصل آفرينش است و بي ترديد مي توان گفت: غرض از خلقت اين است كه هر پديده اي از گياه و جان دار و خصوصاً انسان به كمال شايسته خود برسد.

اكنون بايد ديد راه وصول به اين تكامل چيست نبات و گياه در پرتو يك رهبري دروني از هر نوع معلم و آموزگاري بي نيازند و حيوان ها رموز زندگي را در مكتب (غريزه) آموخته در تكامل خود از آن الهام مي گيرند و در حقيقت غرايز دروني جاي گزين عقل و خرد و هر نوع هدايت خارجي مي شود. هر حيواني به چگونگي باردارى، زايمان و پرورش اولاد آگاه است و راه درمان بيمارى، دفاع از دشمن و گردآوري غذا را مي داند و همه اينها را از طريق غريزه آموخته است و همين هدايت دروني آنان را از هر راهنمايي بي نياز ساخته است.

ولي نيازمندي هاي انسان به اندازه اي زياد است كه غرايز دروني نمي تواند يك صدم آنها را برطرف سازد و زمام امور زندگي را به دست گيرد.

چراغ عقل و خرد هر چند بخشي از نواقص را برطرف مي كند و افق زندگي را در يك محدوده خاصي براي بشر روشن مي سازد، ولي هرگز نمي تواند تمام كسري هايي را كه از ناحيه كمبود غرايز متوجه انسان مي گردد جبران كند.

خواهيد گفت: چرا.

زيرا بشر در افكار و عقايد خود، مصون از خطا نيست و در بسياري از موضوعات مرئي و نامرئي دچار اشتباه و خطا مي گردد و هر روز در مسائل زندگي و امور مربوط به علوم، فرضيه اي جاي گزين فرضيه ديگر شده افكار تازه تري به محافل علمي عرضه مي شود، از اين نظر معلومات و دانش بشري در مسائلي كه پايه سعادت و اساس تكامل روحي او را تشكيل مي دهند مورد اعتماد نيست.

ولي وحي آسماني كه يگانه مصدر و منبع علوم پيامبران به شمار مي رود يك علم خطاناپذير است، زيرا ادراكي مرموز و پيراسته از هر نوع اشتباه است و تعليماتي كه براساس چنين ادراك استوار گردد، به طور مسلم مورد وثوق و اعتماد بوده و راهنماي واقعي بشر به سوي سعادت خواهد بود.