لطفا منتظر باشید ...
1- برخورد با كوچكترها و بزرگترها
يكي ديگر از دستورات مهم اسلامي، چگونگي رفتار با خردسالان و بزرگسالان است، كه در اين زمينه نيز روايات زيادي وارد شده و مختصرترين و در عين حال پر محتواترين آنها كلام امام علي ـ عليه السلام ـ است كه فرمودند:وَ قِّروا كِبارَكْم و ارحَمُوا صِغارَكُم.[1]بزرگان را تو قير و احترام كنيد و كوچكترها را مورد رحم و محبت قرار دهيد.امام سجاد ـ عليه السلام ـ نيز در رسالة حقوق به اين مسئله ظريف رواني اشاره كرده و ميفرمايند:وَ أمّا حَقُّ الكَبيرِ تَو قيرُهُ لِسِنِّه وَ اِجلالُهُ لِتَقَدُّ مِهِ فِي الأسْلامِ قَبْلَك، وَ تَركُ مُقابِلَتِهِ عِندَ الخِصامِ و أنْ لا تَسبِقُهُ اِلي الطَّريقِ و لا تَتَقَدَّمُهُ و لا تَستَجهِلُهُ وَ إن جَهِلَ عليكَ احْتَمَلْتَهُ و اَكرَمتَهُ لِِحَقِّ الاِسلامِ و حُرمَتِهِ.[2]و اما حق بزرگتر از تو اين است كه او را به خاطر سالمندي وي بزرگ داري، و چون در مسلماني از تو جلوتر است او را حرمت نهي، و در مخاصمت با او مقابلت نكني، و در راه بر او پيشي نگيري و از او پيش نيفتي، و با او جهالت نورزي، و اگر بر تو جهالت كند، به خاطر اسلام و حرمت او، آن را تحمل كني و او را اكرام نمايي.امام چهارم ـ عليه السلام ـ در مورد خردسالان ميفرمايند:وَ اَمّا حَقُّ الصَّغير، رَحمَتُهُ في تَعليمِهِ و العفو عَنهُ و السّترَ عَلَيهِ و الرِّفقَ بِه و المَعونَةَ لَهُ.[3]و اما حق كوچكتر، رحمت بر او در هنگام آموختن، و گذشت از وي و پرده پوشي برخطاهاي او و مدارا كردن با او و كمك نمودن به اوست.شكي نيست كه با رعايت اين اصل مؤكد اسلامي، نوعي همبستگي و اتحاد و يك رنگي به همراه روابط دوستانه و محبت آميز به فضاي جامعه حاكم ميشود كه باعث بارور شدن خلاقيتها و استعدادهاي نهفته در وجود افراد خواهد گرديد.با يك نظر دقيق در زندگاني پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ و سيرة امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ به خوبي ميتوان به اهتمام آنان به امور مختلف جامعه از جمله رعايت شأن و حال سالمندان و كم سن و سالان پي برد.نقل شده است كه روزي رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ يكي از فرزندانشان را روي زانوي خود نشانده و ميبوسيدند و او را مورد تفقد قرار ميدادند. در اين هنگام مردي از اشراف جاهليت، خدمت رسول اكرم رسيده، به آن حضرت عرض كرد: من ده پسر دارم ولي تا به حال هيچ كدامشان را براي يك بار هم نبوسيدهام.حضرت از اين سخن چنان عصباني و ناراحت شدند كه صورت مباركشان برافروخته شد و فرمودند: آن كس كه نسبت به ديگران رحم نداشته باشد، خدا هم به او رحم نميكند. و ادامه دادند كه: خدا رحمت را از دل تو برداشته است.[4]اصولاً احترام و محبت به كوچكترها، ميتواند عامل مهمي در جلوگيري از آشفتگي روحي و عقدهاي بار آمدن آنها باشد. تجربه نشان داده كودكاني كه در خانه و مدرسه و به طور كلي در محيط زندگي و جامعه مورد بيمحبتي قرار ميگيرند، روح پاك و لطيف آنها جريحه دار ميشود و در نتيجه، وقتي بزرگ ميشوند، به انساني مهمل و بيتحرك و يا خشمگين و درنده خوي و انتقام گير تبديل ميگردند. لذا دين مقدس اسلام، براي احتراز و جلوگيري از اين مفسدة شوم اجتماعي تا اين اندازه به ابزار محبت نسبت به كودكان و نوجوانان و احترام بزرگان و سالخوردگان اهميت داده و دربارة آن تأكيد فراوان نموده است.روايت شده كه روزي امام حسن و امام حسين ـ عليهما السلام ـ در سنين كودكي به پير مردي برخورد مينمايند كه به شكل غلطي وضو ميگرفت. آن دو بزرگوار براي اين كه هم حكم واجب شرعي را بيان فرموده باشند و هم احترام و توقير پيرمرد حفظ شده باشد، روش جالبي را به كار ميبرند، به اين صورت كه يكي از آنها مانند پير مرد به وضو گرفتن مشغول ميشود و ديگري به او اشكال ميكند. كار مباحثه ظاهري بين آنها بالا ميگيرد، براي رفع اشكال، هر دو نزد پير مرد آمده و طريقة وضو گرفتن به شكل صحيح را از او طلب ميكنند، پير مرد همه چيز را ميفهمد و به اشتباه خود پي ميبرد.بدين ترتيب، حكم شرعي را بيان ميكنند، بدون آن كه كوچكترين بي احترامي به پير مرد شده باشد.بنابراين انسان نبايد در مقابله با بزرگترها حق را كتمان كند، بلكه بيان حق با رفتاري مؤدبانه و برخوردي محترمانه لازم است.رعايت احترام سالخوردگان و بزرگسالان، و مهر و محبت ورزيدن به خردسالان و نوجوانان جامعه وظيفهاي شرعي و نيز اخلاقي براي تمام مسلمين است، و عدم رعايت آن عواقب شوم دنيوي و اخروي در پي دارد.[1] . بحار الانوار، ج 78، ص 99.[2] . تحف العقول (چاپ اسلاميه)، ص 306.[3] . تحف العقول (چاپ اسلاميه)، ص 306.[4] . انسان كامل (شهيد مطهري)، ص 168.
