توجه و عنايت به مسائل و پرسشهاى جديد در مباحث فقهى يكى از ويژگىهاى فقيه متأله حضرت آية الله جوادى آملى است. ايشان در درس خارج فقه خود به تناسب هر بحثى، مسائل مورد ابتلاى جامعه را در زمينههاى مختلف مدّ نظر قرار داده و آن را از مظاهر تأثير زمان و مكان در اجتهاد مىداند. بحث «حق و تكليف» از ديرباز در آثار فقهى فقيهان مطرح بوده، اما كمتر زواياى آن در عرصه حكومت و سياست مورد بحث قرار مىگرفت. استاد محترم به تناسب بحث خود، اين مسئله را مطابق با نياز روز معطوف به مبحث حقوق بشر و موضع اسلام در اين زمينه به تفصيل مورد بحث قرار دادهاند. متن حاضر محصول چندين جلسه درس معظم له است كه توسط يكى از شاگردان ايشان تنظيم و نگارش يافته است. از استاد گرانقدر كه بر ما منّت نهاده و متن تنظيم شده را ملاحظه كرده و اصلاح نمودند، سپاسگزاريم.