حق و تکلیف نسخه متنی

است و او نخواست انجام دهد چرا وى را تعقيب مى‏كنند؟ در پاسخ اين پرسش بايد به تحليل معناى عذاب و اقسام آن و انحاى مجازات پرداخت.

آيا مجازات‏هاى خداوند اعتبارى‏اند يا نتيجه طبيعى اعمال‏اند؟ در توضيح بايد گفت: حقوقى كه براى انسان در نظر مى‏گيرند بر دو قسم است: حقوق اوليه و اساسى كه به حيات و موجوديت انسان بر مى‏گردد و حقوق ثانويه‏اى كه اصل حيات انسان به آنها وابسته نيست، هر چند وجود آنها در تكامل حيات بى‏تأثير نمى‏باشد. حق سلامتى، غذاى سالم، هواى سالم و چيزهايى از اين قبيل را مى‏توان از حقوق اوليه دانست و امورى مثل تفريح كردن، پارك رفتن، مسافرت رفتن و بازى كردن را مى‏توان از حقوق ثانويه شمرد. اگر كسى اين حقوق را رعايت نكند، تحت تعقيب حكومت اعتبارى قرار نمى‏گيرد و دستگاه قضايى وى را مجرم نمى‏شناسد و مجازاتى براى وى در نظر گرفته نمى‏شود. از اين جهت او آزاد و مختار است.

اما سؤال اين است كه استيفا نكردن اين حقوق، هيچ پيامد منفى در نظام تكوين هم نخواهد داشت؟ ماهيت حقوق، اين است كه نسبت به مستحق فايده‏اى دارند و در تكامل او مؤثراند و بدون آنها اختلالى در تعالى ذى‏حق به وجود مى‏آيد. ممكن است همه حقوق در يك سطح نباشند ولى به هر حال وجود آنها در ترقى صاحب حق سودمند است. اگر چيزى بود و نبودش نسبت به كسى مساوى باشد، مزيتى نداشته و نمى‏توان آن را حق آن شخص ناميد.

سلامتى يك حق است ولى استيفا نكردن آن، به تدريج حيات فرد را به خطر مى‏اندازد. براى تأمين سلامتى «بايد» تلاش كرد و از هواى سالم، غذاى سالم و ديگر عوامل سلامتى بهره برد.هر چند اين امور به عنوان حق محسوب مى‏شوند ولى استيفا نكردن آن نشاط، شادابى وسلامت روانى و بدنى فرد را تهديد مى‏كند. براى حفظ سلامت روانى هم مانند سلامت بدنى «بايد» تلاش كرد و از تفريحات سالم و امورى از اين دست استفاده كرد. اينجا اثرى ازمجازات دولتى و حكومتى نيست، بلكه پيامدهاى منفى استيفا نكردن حقوق مطرح است.بالأخره استيفا نكردن حقوق و عمل نكردن به تكاليفى كه اين حقوق را استيفا مى‏كند،پيامد منفى و آثار سوء دارد. اين را نمى‏توان انكار كرد و نمى‏توان آن را با «حق» بودن‏امور ياد شده متضاد دانست و گفت اگر اينها حق بشر هستند؛ پس چرا استيفا نكردن آنهاچنين پيامدهاى سنگينى دارند؟ حقوق و تكاليف دينى هم از اين قسم‏اند. مجازات‏هاى ترك تكاليف دينى، مجازات‏هاى اعتبارى نيستند بلكه ره‏آورد طبيعى عمل فرد هستند. خداوند مى‏فرمايد: (أنا من المجرمين