نقش ارزشها در فرایند توسعه اقتصادی نسخه متنی

1ـ اسلام دين جهانى و خواهان جامعه و حكومتى است كه از هر لحاظ، مستقل و بى نياز از بيگانگان باشد; يعنى: بهترين پزشك، مهندس، صنعتگر، داروساز، زمين شناس و مانند آن ها را داشته باشد و از مجهّزترين دانشگاه ها و وسايل تحقيق و پيشرفت علمى و دفاعى برخوردار باشد تا بتواند در ميان رقباى فراوانى كه دارد، احساس سربلندى و غرور نمايد، وگرنه به تجربه ثابت شده است ملتى كه دست نياز به سوى ديگر ملل دراز مى كند خواه ناخواه محكوم اراده و نفوذ آن ها خواهد بود و سرنوشت او به دست همان ها تعيين خواهد شد، در حالى كه اسلام نمى پسندد كه بيگانگان بر مسلمانان سيطره و تسلط داشته باشد.( )

2ـ تحصيل علم از نظر اسلام، به ساير تكاليف فردى و اجتماعى بستگى دارد. پس هرگاه مسائل حياتى جامعه اسلامى در وضعيتى قرار گيرد كه وابستگى بيش ترى به علم پيدا كند علم نيز اهميت زيادترى يافته و توسعه بيش ترى پيدا مى كند; زيرا علم از هر حيث، تابع نياز جامعه است.( )

3ـ براى كسى كه درست با اسلام و منطق آن آشنا باشد، جاى اين احتمال نيست كه بگويد نظر اسلام درباره علم منحصراً علوم دينى است; زيرا در كلام اميرمؤمنان، حضرت على(ع)، آمده است كه «حكمت گمشده مؤمن است. پس آن را به چنگ آوريد، گرچه بخواهيد از دست مشركان بگيريد»( ) معنا ندارد كه خصوص «علوم دينى» مراد باشد; زيرا مشرك را با علوم دينى چه كار؟! يا در جمله «اُطلبُوا الْعِلمَ و لَو بالصيّن» مسلّم است كه چين نه در آن زمان و نه در زمان هاى ديگر، مركز علوم دينى نبوده است. علاوه بر آن، روايت معروف «طلبُ العلمِ فريضةٌ على كلِّ مسلم و مسلمة» به صورت مطلق ذكر شده و مقيّد به علم خاصّى نگرديده است.

4ـ قرآن صريحاً مسائلى را به عنوان موضوع مطالعه و تفكر پيشنهاد مى كند. اين موضوعات همان هاست كه نتيجه مطالعه آن ها همين علوم طبيعى و رياضى و زيست شناسى و تاريخ و مانند آن هاست: آيه 159 سوره بقره مى فرمايد: «در آفرينش آسمان ها و زمين، گردش شب و روز، حركت كشتى بر روى آب كه به وسيله آن بشر منتفع مى گردد، ريزش باران كه سبب حيات زمين مى گردد، حيواناتى كه بر روى زمين حركت مى كنند، گردش بادها، حالت مخصوص ابرها كه در ميان زمين و آسمان معلّق اند، در همه اين ها، نشانه هاى قدرت و حكمت پروردگار است»; يعنى: همه اين ها قوانين و نظاماتى دارد كه شناختن آن ها ما را به توحيد نزديك مى كند. قرآن صريحاً مردم را به مطالعه و تفكر در اين مسائل توصيه مى كند و مى دانيم كه مطالعه همين موضوعات است كه منجر به علم ستاره شناسى، زمين شناسى، دريانوردى، هواشناسى، حيوان شناسى و مانند آن شده است.( )