جلوه های بلاغت در نهج البلاغه نسخه متنی

طباق

طباق كه آن را مطابقه و تطبيق و تضاد و تكافو نيز ناميده اند، مصدر باب مفاعله است و هنگامى كه مى گويند: "طابق الفرس فى جريه طباقا و مطابقه." بدين معنى است كه اسب پاهاى خود را در جاى دستهاى خود قرار دارد.

طباق در اصطلاح عبارت است از جمع بين دو امر متضاد يا دو معنى متقابل در يك جمله، اعم از آنكه اين تقابل از نوع تضاد باشد يا ايجاب و سلب يا عدم و ملكه يا تضايف. گفته اند كه هيچ مناسبتى بين معناى لغوى و اصطلاحى طباق نيست چرا كه جمع بين چندين موافقت نيست و موافقت در معناى لغوى طباق مندرج مى باشد.

اما "تفتازانى" مناسبت بين معناى لغوى و اصطلاحى آن را در شرح مفتاح چنين بيان داشته است كه اين فن را از اين رو مطابقه ناميده اند كه در ذكر دو معنى متضاد بين دو چيز كه بغايت مخالف يكديگرند نوعى توافق ايجاد شده است مثل ذكر احيا در كنار اماته و ابكا در كنار ضحك و مانند آن. طباق بر چند قسم است: