جناس لاحق
اين جناس مانند "جناس مضارع" بر سه قسم است:يكى آنكه دو حرف مختلف در اول متجانسان قرار بگيرند مانند:فعاودوا الكر و استحيوا من الفر، فانه عار فى الاعقاب و نار يوم الحساب. [ نهج البلاغه، خطبه 65. ]پس پياپى بستيزيد و شرم كنيد از آنكه بگريزيد كه گريز براى بازماندگان مايه ى ننگ است و ملامت و آتشى است براى روز قيامت.
شاهد بر سر عار و نار است كه حرف اولشان نه متحد المخرجند و نه متقارب المخرج.
ديگر آنكه حروف مختلف در وسط آن دو باشد. مانند:
در مورد خلقت انسان:
فظل سادرا و بات ساهرا. [ نهج البلاغه، خطبه 82. ]روز را با حيرانى بسر مى برد و شب را با بيدارى و نگرانى.
و هو دين الله الذى اظهره و جنده الذى اعده و امده. [ نهج البلاغه، خطبه 146. ]
دين خدا بود كه خدا چيره اش نمود و سپاه او كه آماده اش كرد و يارى اش فرمود.
سوم آنكه حروف مختلف در آخر متجانسان واقع شود. مانند:و ليس للعاقل ان يكون شاخصا الا فى ثلاث: مرمه لمعاش او خطوه فى معاد اولذه فى غير محرم. [ نهج البلاغه، حكمت 382. ]
و خردمند را نسزد كه جز پى سه چيز رود: زندگى را سر و سامان دادن يا در كار معاد گام نهادن يا گرفتن كام از چيزهاى غير حرام.