جلوه های بلاغت در نهج البلاغه نسخه متنی

وصيت به "امام حسن" "ع":

و اياك ان تجمح بك مطيه اللجاج. [ نهج البلاغه، نامه 31. ]

و بپرهيز از آنكه ستيزه جويى چون اسب سركش ترا بردارد و به گرداب هلاكت درآورد.

نظير مثال سابق، مطيه اللجاج تشبيه بليغ است.

در مورد لجاجت "ابن ابى الحديد" امثال ذيل را ذكر كرده است:- الج من خنفساء، الج من زنبور، و گفته شده است: اللجاج من القحه و القحه من قله الحياء و قله الحياء من قله المروءه.

و در مثل آمده است: لج صاحبك فحج.

واژه ى "مطيه" در صورتهاى ديگرى از تشبيه بليغ نيز در نهج البلاغه بكار رفته است. مانند:"جعل الصبر مطيه نجاته" [ نهج البلاغه، خطبه 75. ] "الرغبه مفتاح النصب و مطيه التعب" [ نهج البلاغه، حكمت 363. ] ، من كانت مطيته الليل و النهار فانه يسار به و ان كان واقفا [ نهج البلاغه، نامه ى 31. ] ، ان التقوى مطايا ذلل حمل عليها اهلها" [ نهج البلاغه، خطبه 16 ]، - "بنواميه"- و انما هم مطايا الخطيئات و زوامل الاثام [ نهج البلاغه، خطبه 157. ] ، - الكبراء- اتخذهم ابليس مطايا ضلال." [ نهج البلاغه، خطبه 234. ] : "و شم برق النجاه و ارحل مطايا التشمير" [ نهج البلاغه، خطبه 214. ] ، - يا بنى- و اياك ان توجف بك مطايا الطمع فتوردك مناهل الهلكه" [ نهج البلاغه، نامه 31. ]

ان الوفاء توام الصدق. [ نهج البلاغه، خطبه 41. ]

همانا وفا، همزاد راستى است.

"ابن ميثم" پس از بيان مشابهت وفا و صدق و توضيح اينكه هر دو فضيلتى مندرج در تحت فضيلت عفت است و متلازم يكديگرند، همچنان كه توام به فرزندى اطلاق مى شود كه در يك شكم،
مقارن فرزند ديگرى متولد مى شود، لفظ "توام" را استعاره اى براى وفا، ذكر مى كند. [ شرح ابن ميثم ج 4 ص 105. ]

با توجه به وجود مشبه و مشبه به در جمله ى اين عبارت از نوع تشبيه بليغ است.

ركزت فيكم رايه الايمان. [ نهج البلاغه، خطبه 86. ]

رايت ايمان را ميان شما پابرجا كردم.

"ابن ابى الحديد" جمله ى فوق را مبتنى بر استعاره دانسته است. در حاليكه در اين جمله ايمان به رايت تشبيه شده و عبارت از نوع اضافه ى مشبه به، به مشبه و نوعى تشبيه بليغ است. [ شرح ابن ابى الحديد ج 6 ص 380. ]