ملاك برترى انسان - سیری کوتاه در زندگی حضرت زهرا(س) نسخه متنی

ملاك برترى انسان

اسلام ملاك فضيلت و برترى انسان را (چه مرد و چه زن) تقوا و پرهيزگارى مى داند: «اى گروه مردم! ما شما را به صورت مرد و زن آفريديم و شما را قبيله ها و ملتها قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد. به راستى، نزد خداى، گرامى ترين شما كسى است كه پرهيزكارتر باشد.» [ يا ايهاالناس! انا خلقناكم من ذكر و انثى و جعلناكم شعوبا و قبائل لتعارفوا. ان اكرمكم عند الله اتقيكم. (حجرات/ 13). ] خداوند متعال در اين آيه شريفه فقط تقوا و پرهيزگارى را ملاك برترى انسان قرار داده است و از مفهوم آيه چنين استفاده مى شود كه زن و مرد از هر لحاظ برابر و مساوى اند.

«هر مرد و زن با ايمان كه كردار شايسته و نيك داشته باشد، هر آينه، او را به زندگى پاكيزه، زنده مى داريم و به بهتر از آنچه كه در دنيا انجام مى دادند، پاداششان مى دهيم.» [ من عمل صالحاً من ذكر او اُنثى و هو مؤمن، فلنحيينه حيوةً طيبةً و لنجزينهم أجرهم بأحسن ما كانوا يعملون. (نحل/ 97). ] در اين آيه شريفه، زن مانند مرد به حساب آمده است و در انجام دادن وظايف دينى با مردان، برابر و شريك است و اگر با ايمان بميرد، در آخرت از نعمت بهشت و زندگى پاكيزه برخوردار مى شود.

در مورد حسن رفتار و سلوك مردان نسبت به همسران، خداوند مى فرمايد: «با همسران خود به طور شايسته رفتار كنيد.» [و عاشروهن بالمعروف. (نساء/ 97). ] دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فاطمه زهرا عليهاالسلام به همراه عده اى از زنان در جنگ اُحد به كمك مجروحين رفت و شخصاً به مداواى آنان پرداخت. [ نقش زن در حكومت اسلامى. ] پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم از زنان، همچون مردان بيعت مى گرفت و آنان را مانند مردان، در رديف اصحاب خويش جاى مى داد. [ زن در چشم و دل محمد صلى الله عليه و آله و سلم، ص 5. ]

زن از ديدگاه پيامبر و ائمه اطهار

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نسبت به زن احترام خاصى قايل بود و مرتباً درباره محبت و مهربانى و مداراى با آنها سفارش مى كرد، به زنان سلام مى كرد و مكرر مى فرمود:

من از دنياى شما سه چيز را دوست مى دارم و آن سه چيز عبارت اند از: عطر، زن و نماز كه روشنى چشم من است. [ روش خوشبختى، ص 89. ] ناگفته پيدا است كه اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به خاطر شهوت و غريزه جنسى نبود، بلكه آن حضرت با ايراد چنين سخنانى مى خواست زنان را كه در نظر اعراب، موجودى بى ارزش و در حد يك حيوان بودند، بزرگ جلوه دهد. بدين جهت، زن را در رديف نماز كه امرى عبادى و مقدس است، قرار داد و با اين تعبير، زن را به بالاترين مقام ترقى داد.

«ميمونه»، همسر پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مى گويد: از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم شنيدم كه مى فرمود: بهترين مردان امت من كسى است كه نسبت به همسر خود بهترين رفتار را داشته باشد و بهترين زنان امت من كسى است كه نسبت به همسر خويش بهترين كردار را داشته باشد. هر زنى كه آبستن مى شود، هر شب و روزى كه بر وى مى گذرد، برابر با هزار شهيد، اجر و پاداش دارد. بهترين زنان امت من زنى است كه در آنچه معصيت نباشد، رضاى شوهر را به دست آورد و بهترين مردان امّت من، مردى است كه با خانواده اش به لطف و مدارا زندگى كند. چنين مردى هر روزى كه بر او بگذرد، اجر صد شهيد دارد.

عمر گفت: يا رسول الله! چگونه مى شود زنى كه رضايت شوهرش را به دست آورد، اجر هزار شهيد و مردى كه با خانواده اش مدارا كند، اجر صد شهيد را داشته باشد؟ پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: بدان كه اجر زنان، نزد خداوند، بيش از اجر مردان است. به خدا سوگند كه ستم شوهر نسبت به زن، بعد از شرك به خدا، بزرگترين گناهان است. نسبت به رفتار با موجود ضعيف (زن و يتيم) از خدا بترسيد كه خداوند به خاطر ايشان، شما را مؤاخذه خواهد كرد. هر كه به اين دو نيكى كند، رحمت الهى نصيب او شود و هر كه بدى نمايد، مورد سخط و خشم الهى واقع شود. [ روش خوشبختى، ص 78 تا 79. ] رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم معيار جوانمردى و فرومايگى انسان را چنين بيان مى فرمايد: جوانمردان، كسانى هستند كه زنان را گرامى مى دارند و فرومايگان نسبت به آنان اهانت مى نمايند. [ ما اكرم النساء الا كريم و ما اهانهن الا لئيم. (آيين همسردارى، ص 6). ] و در حديث ديگر مى فرمايد: بهترين شما كسى است كه با خانواده اش رفتار نيك داشته باشد. من نيز با خانواده ام چنين ام. [ خيركم خيركم لاهله و انا خيركم لاهلى.(حقوق و حدود زن در اسلام، ص 44- 47). ] ابن عباس از پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله و سلم روايت مى كند: هر كس دخترى داشته باشد و نسبت به او اهانتى روا ندارد و فرزند پسرش را بر او ترجيح ندهد، خداوند او را داخل بهشت مى كند. [ محمد صلى الله عليه و آله و سلم خاتم پيامبران، ج 1، ص 183. ] و نيز مى فرمايد: هر كسى كه از بازار، متاع و تحفه اى به خانه آرد، اول به دختران بدهد و سپس به پسران. هر آن كس كه دختران را شاد كند، گويى كه از ترس خدا گريسته است، يعنى همان تقرب و پاداش را دارد. [ همان. ]

روش پيامبر خدا

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم با همسران خويش با مهربانى و عطوفت و عدالت رفتار مى كرد، به ايشان به نظر مساوى مى نگريست و ترجيحى ميانشان قايل نبود. حتى در مسافرتها هر كدامشان را كه قرعه به نامشان اصابت مى كرد، با خود مى برد، تندخويى ها و بدزبانى همسران خويش را تحمل مى كرد و هيچ گونه خشونتى نسبت به آنها به كار نمى برد. بعضى از همسرانش از رفتار او سوءاستفاده كرده، گستاخى را به حدى رسانده بودند كه اسرار داخلى آن حضرت را فاش مى ساختند. [ همان ] فاش كنندگان اسرار داخلى، جز «حفصه» و «عايشه» نبودند. اين دو، عادت به اين كار ناپسند داشتند و خداوند متعال به دنبال افشاى اسرار، امر به توبه شان فرمود. [ خصايص فاطميه، ص 237. ] به دنبال جنگ پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم با «بنى نضير» و «بنى قريظه»، بعضى از همسرانش (عايشه و حفصه) تصور كردند، چون گنجينه هاى يهود به دست پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم افتاده، بايد به فكر زندگى تجملى و اشرافى باشند. به همين خاطر از آن حضرت تقاضاى زر و زيور كردند، ولى با مقاومت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم روبه رو شدند. رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم سخنان درشت آنان را نشنيده گرفت. ابوبكر و عمر (پدران عايشه و حفصه) كه از اين ماجرا آگاه شدند، درصدد تنبيه دخترانشان برآمدند، ولى رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم آنان را منع فرمود و فقط به كم توجهى به آن دو اكتفا كرد.

پس از يك ماه متاركه، وحى نازل شد كه زنان خود را به يكى از دو كار مخير كن.يا بايد با زندگى ساده و قناعت آميز تو بسازند و به پاداش اُخروى نايل شوند و يا اينكه هر كدامشان را كه در پى زندگانى پرتجمل هستند و اين نوع زندگانى را بر تو ترجيح مى دهند، با تجهيزات كافى و به نحو شايسته رها كنى. [ محمد صلى الله عليه و آله و سلم، خاتم پيامبران، ج 1، ص 386 و 387. ] به طور كلى، رفتار پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم بر اساس احترام زن و مقام والاى او بوده است و اين رفتار تا آخرين روز زندگانى آن حضرت ادامه داشت.

توجهات پيامبر به زن

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم- در روزگارى كه زن ارزش و اعتبارى نداشت- مقام زن را تا سطح يك انسان مستقل و داراى حقوق و شخصيت بالا برده، توصيه مى فرمود كه مقتضيات فطرت زن رعايت شود. رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم زن را تشبيه به استخوان خميده دنده ها مى كرد و مى فرمود: زن شبيه استخوان خميده دنده هاست و در همان وضعى كه هست، سودمند است. اگر بخواهند آن را راست كنند، مى شكند و ضايع مى شود. [ همان. ] اين بدان معناست كه خلقت زنان را نمى توان تغيير داد و كارى كه از عهده مردان بر مى آيد و در صلاحيت آنان است، هيچ گاه از عهده زنان بر نمى آيد.

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: به دور باد كسى كه خانواده خود را ضايع كند و آنها را به حال خود واگذارد. [ همان. ] البته بايد گفت كه زن بايد نكاتى را رعايت كند. چنان كه رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مى فرمايد: بهترين زن، كسى است كه در هنگام نعمت، شكرگزار باشد و در بلا و گرفتارى صبر و بردبارى را از دست ندهد. [ كشكول، ج 2، ص 50. ] و نيز مى فرمايد: بعد از ايمان به خدا نعمتى بالاتر از همسر موافق و سازگار نيست. [ آيين همسردارى، ص 48. ] امام صادق عليه السلام مى فرمايد: بهترين زنان كسانى هستند كه در هنگام نعمت، شكرگزار باشند و در صورت ندارى، راضى و خشنود باشند. [ كشكول، ج 2، ص 90. ] در حديثى از رسول گرامى صلى الله عليه و آله و سلم روايت شده كه فرموده است:جبرئيل همواره درباره بانوان به من سفارش مى كرد تا جايى كه گمان مى كردم، براى شوهران «اُف» گفتن به زنان جايز نيست. در برخورد با آنان از خدا بترسيد، چه اينان با پيمانهاى الهى بر شما حلال شده اند و به شكل امانت هاى خدا در خانه هايتان به سر مى برند. آنها به خاطر اينكه همسر، مادران فرزندان، شريك زندگانى و وسيله كاميابى تان هستند، به گردنتان حقى دارند. نسبت به آنان دلگرم و با محبت باشيد و دلهايشان را با محبت به دست آوريد تا با شما زندگى كنند. آنها را دشمن نداريد و شكنجه نكنيد و آنچه را كه به عنوان مهريه به آنها داده ايد، به زور نگيريد. [ فاشفعوا عليهن و طيبوا قلوبهن. (آيين همسردارى، ص 9). ] پيامبر عزيز صلى الله عليه و آله و سلم مى فرمايد: بهترين فرزندان شما دختران شما هستند. علامت خوش قدمى زن، اين است كه اولين فرزندش دختر باشد. هر كس سه دختر يا سه خواهر را اداره كند، بهشت بر او واجب است. [ آيين همسردارى، ص 405- 409. ] روزى، مردى كه نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بود، اطلاع يافت كه خداوند دخترى به او داده است. آن مرد از اين خبر رنگش تغيير كرد.

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: چرا رنگت تغيير كرد؟ عرض كرد: هنگامى كه از خانه خارج مى شدم، همسرم در حال وضع حمل بود. اكنون خبر رسيد كه دخترى به دنيا آورده است.

حضرت فرمود: زمين جايش مى دهد و آسمان سايه برايش مى افكند و خدا روزيش مى دهد.او گل خوشبويى است كه از آن استفاده مى كنى. [ همان. ]

پيام گله آميز زنان به پيامبر

روزى «اسماء» دختر يزيد انصارى كه زنى باايمان و پارسا بود، به نمايندگى از زنان مدينه، نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم مى رود و پيام گله آميزشان را به آن حضرت مى رساند و مى گويد:

يا رسول الله! ما زنان مى گوييم: تو تنها پيامبر مردان نيستى، بلكه مبعوث خدا بر همه انسانها، چه زن و چه مرد، هستى. ما زنان در خانه نشسته و نياز جنسى شما مردان را برمى آوريم و فرزندانتان را در رحم مى پرورانيم و از طرفى مى بينيم كه كارهاى مهم و خطير بر عهده مردان است، در حالى كه ما فرزندانتان را تربيت مى كنيم و براى جامه هايتان نخ ريسى مى نماييم. با آنكه ما در زحمتها شريك شما مردان هستيم، ولى در وظايف بزرگ از قبيل جهاد و... شركت نداريم و از آن محروميم.

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم خطاب به اصحاب فرمود: آيا تا كنون از زنى سخنى به اين خوبى و منطقى به اين رسايى در اين مورد شنيده ايد؟ آنگاه خطاب به اسماء فرمود:

آنچه مى گويم، خوب درك كن و به زنانى كه تو را به نمايندگى فرستاده اند، بفهمان. آيا خيال مى كنى فقط مردان با انجام اين گونه كارها كه برشمردى، به اجر و پاداش و فضيلت مى رسند و زنان محروم اند؟ نه، چنين نيست. زن اگر خانه دار و همسر شايسته اى براى شوهرش باشد، اجر و پاداش و فضيلت و توفيقش معادل تمام كارهايى است كه مردان انجام مى دهند.

اسماء از شنيدن اين پاسخ، شاد و خرسند شد و سخن آن حضرت را براى زنان بازگو كرد. [ حجاب در اسلام، ص 208 و 209. ] پيامبر از سخن ابوذر غفارى به خشم مى آيد روزى ابوذر غفارى (ره)، صحابى معروف، ضمن گفتگو با يك سياه پوست، سخنى از روى خشم بر زبان مى آورد و به او «پسر كنيز سياه» مى گويد. وقتى كه اين سخن به گوش پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مى رسد، شديداً اين سخن را تقبيح مى نمايد و خطاب به او مى فرمايد: چرا به مادرش اهانت كردى؟ آيا هنوز آثار دوره جاهليت در تو باقى است؟ [ حقوق بشر، ص 19، وسائل الشيعه، ج 14، ص 120. ] ] اميرالمومنين عليه السلام تعبير جالبى درباره زنان دارد و آنان را به گل تشبيه مى كند و در نامه اى خطاب به يكى از فرزندانش مى نويسد: زن، مانند برگ گل، لطيف و نازك طبع است، نه مانند قهرمان، خشن و سخت. پس با او در هر حال مدارا كن و رفتار نيك داشته باش تا زندگى ات با صفا باشد. [ فان المرأة ريحانة، ليست بقهرمانة. فدارها على كل حالٍ و أحن الصحبته لها ليصفو عيشك. (وسائل الشيعه، ج 12، ص 120). ]