تفسیر هدایت جلد 11

البتّه مؤمنان غير از اين گروهند، ايشان خدا را مى‏بينند بدان گونه كه امير المؤمنين (ع) مى‏ديد و مى‏گفت:

«هيچ چيزى را نديدم مگر آن كه خدا را پيش از آن و همراه با آن و پس از آن ديدم».

«وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنِيباً إِلَيْهِ- چون به آدمى گزندى برسد به پروردگارش روى مى‏آورد و او را مى‏خواند.»

يعنى به خدا باز مى‏گردد و شريكان برساخته به جاى او را رها مى‏كند، و دعا و انابه به حالت تضرّع و بيچارگى است، پس او از يك سو خدا را مى‏خواند كه او را از آن گزند رهايى بخشد و از سوى ديگر از آنچه از دستش برآمده است توبه مى‏كند.
در اين امر شهادتى است فطرى بر اين كه همتايانى كه آنها را شفيع و واسطه گرفته بود ياراى آن ندارند كه نه آن گزند را از او دور كنند و نه ميان او و خدا ميانجيگرى كنند، بلكه خدا از تمام آن خداوارهاى برساخته بدو نزديكتر است، و فرمان او به رجوع كردن به پيامبر يا جانشين شرعى او همان مقياس است.

«ثُمَّ إِذا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ- آن گاه چون به او نعمتى بخشد.»

خوّله: به تملّك او دهد، و او را متعهّد براى نعمت قرار دهد، و فلانى مخوّل است:

يعنى حقّ تصرّف دارد، بدان وقت كه خدا بدو نعمت بخشد، و گزند را به آسايش مبدّل سازد.

«نَسِيَ ما كانَ يَدْعُوا إِلَيْهِ مِنْ قَبْلُ- همه آن دعا را كه پيش از اين كرده بود از ياد مى‏برد.»

به نظر مى‏رسد كه كسى كه گرفتار گزندى شده و اميدى به نجات نداشته و خدا او را از آن گزند نجات مى‏دهد در بازگشت به گناه شتابنده‏تر از كسى است كه از طريق وسايل مادّى به نجات رسيده است.
در اين تعبير قرآنى اشاره است به اين كه او همه چيز مربوط به حالت پيشين خود را از ياد مى‏برد، و اين را از كلمه «ما آنچه را» در مى‏يابيم.