تفسیر هدایت جلد 11

«وَ ما هُمْ بِمُعْجِزِينَ- و نمى‏توانند از ما بگريزند.»

يعنى نمى‏توانند خدا را از هلاك كردنشان يا حاضر آوردنشان به دوزخ مانع شوند.

[52] آنها پنداشته‏اند كه علمشان سبب دستاوردهاى مادّى ايشان شده است، پس قرآن به آنها پاسخ مى‏دهد كه اوّلا آن دستاوردها مانع عذاب آنان نخواهد شد، و ثانيا روزى از جانب خداست، و پيداست كه روزى غير از كسب و دستاورد است، روزى آن است كه خدا آن را مى‏بخشد خواه با كوشش و سعى و خواه بدون آن، و كسب و دستاورد آن چيزى است كه نياز به سعى و كوشش دارد، پس هر دستاوردى روزى است ولى هر روزييى كسب و دستاورد نيست، و نعمتهاى اوليّه فطرى همان روزى خداست مانند گوش و چشم و دل و نيرو و جوانى.

اگر روزى خدا نمى‏بود آيا انسان قادر بر كسب و به دست آوردن چيزى مى‏شد؟

اگر خدا به تو گوش و چشم و دل ندهد آيا مى‏توانى به دنبال روزى خود بدوى؟

نعمتهاى خدا كه به انسان فرصت و امكان كسب مى‏دهد بسيار است و اگر يكى از آن نعمتها نباشد انسان توانايى كسب ندارد، آيا پس از اين درست است ادعا شود كه علم انسان سبب بى‏نيازى و توانگرى اوست؟

هرگز ...

«أَ وَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ- آيا هنوز ندانسته‏اند كه خداست كه روزى هر كس را كه بخواهد افزون مى‏سازد يا تنگ روزيش مى‏كند؟ و در اين خود عبرتهاست براى مردمى كه ايمان مى‏آورند.»

اما غير مؤمنان را مى‏بينى كه روزى را به هر چيزى سواى خدا نسبت مى‏دهند، يكى را مى‏بينى كه روزى خدا را به خود مربوط مى‏كند، تا آن جا كه باور مى‏كند كه اوست كه به خود روزى مى‏دهد، يا روزى خدا را به ستارگان مربوط مى‏داند، بدين معنى كه اين ستارگانند كه بدو روزى مى‏رسانند، ولى حاضر نيست بگويد:

اين خداست كه به من روزى مى‏دهد، زيرا اگر چنين بگويد بر او واجب
مى‏شود كه حقوق روزى خوارى را نيز بپردازد و مسئوليتهاى آن را بر عهده گيرد و بپذيرد.