تفسیر هدایت جلد 11

پس بينديش به عظمت عذابى عادى كه جاودانه باشد، عذابى كه اندكش بسيار و ضعيفش شديد است، پس بنگر عذاب آتشى كه شدّت و حرارتش را حدّ و پايانى نباشد چگونه است؟!

سنّت الهى در جهان ما امروز بر آن جارى است كه جسم با دشواريها سازگارى مى‏كند، و هر چيزى را مهلت و حدّى است، و هر چه به پايان خود نزديك مى‏شود تخفيف مى‏يابد و مى‏كاهد، ولى عذاب خدا را مهلتى نباشد و هرگز تخفيف و كاهش نيابد، و جسم با آن سازگار نشود، بلكه همواره باقى مى‏ماند و هميشه همراه آن رنج و عذاب مى‏كشد.

(پناه مى‏بريم به خداى بزرگ از چنان كيفرى).

«وَ لا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذابِها كَذلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ- و نه از عذابشان كاسته گردد ناسپاسان را چنين كيفر مى‏دهيم.»

سياق آيه در اين جا دو صفت از دوزخ را يادآور مى‏شود و آن دو را برابر دو صفت بهشت مى‏نهد:

نخست: جاودانگى «لا يُقْضى‏ عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا- نه قضا بر آنها رود كه بميرند»

و دوم: شدّت و سختى «لا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ- و نه از عذابشان كاسته گردد»، اين دو در برابر دو صفت بهشت ياد شده است: آسايش و جاودانگى.

[37] از آن جا كه اين عذاب سخت و هميشگى است، دوزخيان همواره براى رهايى خود مى‏كوشند و تلاش مى‏كنند. از اين رو مى‏بينى كه بانگ برمى‏آورند و مى‏خواهند به دنيا بازگردند تا كردارى نيك كنند.

«وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ فِيها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ- و از درون آتش فرياد زنند: اى پروردگار ما، ما را بيرون آر تا كارهايى شايسته كنيم، غير از آنچه مى‏كرديم،» هر كسى در دنيا ادّعا مى‏كند كه كار نيك انجام مى‏دهد، ولى هنگامى كه با عذاب سخت آخرت روبرو مى‏شود مى‏فهمد و اعتراف مى‏كند كه كارهاى او ناشايست بوده است.