انه الحق نسخه متنی

و لا بالمصنفات و المشخصات ليكون نوعا بل المطلق عرضى لها بمعنى انه خارج محمول لا انه عرضى بمعنى المحمول بالضميمة . پارسى گو گرچه تازى خوشتر است به ممشاى متأخرين از مشاء حقيقت هر چيز آن وجود خاص او است كه حقيقت به اين معنى مساوى وجود است و وجودى كه قسط اول تعالى است اكمل وجود است و موجودات حقائق متباينه اند و وجود اصل در تحقق است و ماهيت اعتبارى است و اين حقايق متخالفه ملزوم و معروض وجود عام مطلق اند كه وجود مطلق عام مقول بر همه آنها بطور اشتراك و تشكيك است و مقول به تشكيك بر اشياء محال است كه مقوم اشياء يعنى نفس حقيقت اشياء يا جزء حقيقت آنها باشد كه بنابر اول نوع و بنابر دوم جنس باشد بلكه خارج لازم آنها است . و صحيح است كه حقايق مختلفه در لازم واحد مشترك باشند .

و از اينكه لازم واحد حقايق متخالفه مشكك است لازم نمى آيد كه ملزومات هم مشكك باشند و يا ملزومها در احكام وجوديه يكسان باشند لذا صحيح است كه مثلا يكى از ملزومها محض وجود و انيت صرف باشد كه ذات واجب است يعنى الحق انيته ماهيته و ملزومى ديگر كه ممكناتند وجودش زائد بر ماهيت باشد و نيز از اينكه لازم كه وجود عام است بديهى است لازم نمى آيد كه ملزوم آن هم بديهى باشد لذا مفهوم عام وجود اولى التصور و از اعرف اشياء است ولى ملزومى مثلا كه حقيقت واجب است در غايت خفا است . اين بيان خلاصه تحقيق بهمنيار در تحصيل و خواجه طوسى در شرح اشارات كه نام برده ايم و مسئله سى و ششم شرح تجريد علامه است . و به مبناى مولى صدر المتألهين و طائفه اشراقيين اين وجود اصيل حقيقت واحده ذات مراتب مشككه است . هر چند براى شيخ سهروردى و پيروان وى در اصالت آن دغدغه اى روى آورد و پيش از وى كسى به اعتباريت آن تفوه نكرده است ولى خود مستبصر شد تا به حدى كه ناطق به النفس و ما فوقها انيات محضه و وجودات صرفه شد علاوه اينكه ابوحامد محمد تركه در قواعد توحيد و صائن الدين ابن تركه در تمهيد قواعد در ازالت وسوسه وى داد سخن داده اند . وانگهى دغدغه اى بدان حد سخت سست است كه صاحب شوارق در دو جاى آن يكى در شرح مسئله بيست و هفتم تجريد ضمن عنوان تتميم تحصيلى ( 1 ) و ديگر در حاشيه شرح مسئله سى و پنجم ( 2 ) گويد : المراد بكون المجعول هو الماهية هو نفى توهم ان تكون الماهيات ثابتات فى العدم بلا جعل و وجود ثم يصدر عن الجاعل الوجود او اتصاف الماهية بالوجود فاذا ارتفع التوهم فلا مضايقة فى الذهاب الى جعل الوجود او الاتصاف بعد ان تيقن ان لا ماهية قبل الجعل و الى هذا يؤل مذهب استادنا الحكيم المحقق الالهى قدس سره فى القول بجعل الوجود فانه يصرح بكون الوجود مجعولا بالذات و الماهية مجعولة بالعرض على عكس ما يقوله القوم و يطابقه كلام -1 ج 1 ص 108 چاپ سنگى رحلى . -2 ج 1 ص 128 .