تميز محيط از محاط به امتياز و تعين احاطى است نه تقابلى حكم التمييز بينونه صفه لا بينونه عزله ( 1 ) - انه الحق نسخه متنی

مجرد مصاحبت عذاب نيست . اما چرا آن عده فتنه اند اين زمان بگذار تا وقت دگر . مرحوم نراقى در خزائن آورده است كه : البسمله تسعه عشر 1 نهج البلاغه خطبه 18 و 131 .

حرفا و قلما كلمه فى القرآن تخلو من واحده منها وربما تحصل النجاه من شرور القوى التسعه عشر التى فى البدن اعنى الحواس العشره الظاهره والباطنه والقوى الشهويه والغضبيه والسبع الطبيعيه التى هى منبع الشرور ولهذا جعل الله سبحانه خزنه النار تسعه عشر بازاء تلك القوى فقال عليها تسعه عشر . ( صفحه 375 به تصحيح اينجانب ) اين كلام منقول از خزائن نكته اى بسيار شريف است و سر اين كه خزنه نار به ازاى اين قوى هستند در حكمت متعاليه بخصوص در صحف اهل تحقيق محقق است و ما شايد در قسمت دوم اين مقاله بدان اشارتى بنماييم . مرحوم ميرداماد در جذوات فرمود : العقل والنفس والافلاك التسعه والاركان الاربعه والمواليد الثلاثه وعالم المثال فهذه تسعه عشر بعدد حروف البسمله . و دانستى كه وجود و واحد مانند حق و ميزان دو جسم يك روح اند و هر يك چون عوالم و قوى به زنه حروف بسمله اند و ظهرت الموجودات عن بسم الله الرحمن الرحيم و تلفيق اين نكات با يكديگر ناطق است كه هو الاول والاخر والظاهر والباطن كه به اصطلاح خواص وجود واحد شخصى يعنى صمد حق است و هر كسى را اصطلاحى داده اند . چقدر از مبانى حقه توحيديه دور است آنكه قائل به حلول است و حال اينكه بقول شبسترى :

حلول و اتحاد اينجا محال است كه در وحدت دوئى عين ضلال است

تميز محيط از محاط به امتياز و تعين احاطى است نه تقابلى حكم التمييز بينونه صفه لا بينونه عزله ( 1 )

* هر چند با تدبر از اصول سالفه تميز محيط از محاط بر اهل تميز معلوم مى گردد مع ذلك در بيان كلام مذكور امام عليه السلام در حكم تميز گوييم : توهم نشود كه حال غيرتش غير در جهان نگذاشت پس غير كدام است و تميز او از غير به چه نحوه است ؟ جواب اينكه تعين بر دو وجه متصور است : يا بر سبيل تقابل و يا بر سبيل احاطه و امر امتياز از اين دو وجه بدر نيست . زيرا كه شى ء از مغاير خود ممتاز است به اينكه صفتى خاص در اين شى ء است و صفتى مقابل آن صفت در شى ء مغاير آن چون تمايز مقابلات از يكديگر كه در اين تمايز متمايزان تعدد واقعى خارجى از يكديگر دارند چون تمايز زيد از عمرو وبقر از غنم و حجر از شجر و نحو آنها اين وجه تمايز و تعين بر سبيل تقابل است . وجه دوم كه بر سبيل احاطه است چنانست كه صفتى براى اين متميز ثابت است و براى متميز ديگر ثابت نيست چون تميز كل از آن حيث كه كل است نسبت به اجزايش و تميز عام از آن حيث كه عام 1 ( امام اميرالمؤمنين حضرت وصى عليه السلام خطبه 177 نهج البلاغه ) .