انه الحق نسخه متنی

و شيخ در دانشنامه علائى ( 5 ) به فارسى تعبير به پيشى و سپسى كرده است . انواع تقدم در كتب اوائل به پنج قسم گفته آمد : تقدم بالزمان 1 ص 567 ج 2 تفسير ابن رشد بر آن . 2 ص 110 رحلى . 3 ص 264 ج 1 رحلى . 4 ص 80 . 5 ص 50 ج 3 ط 1 .

تقدم بالذات كه از آن تقدم بالسبب و تقدم بالعليه نيز تعبير مى شود تقدم بالطبع تقدم بالوضع كه از آن تعبير به تقدم بالرتبه و بالمرتبه و بالترتيب نيز مى شود و تقدم بالشرف كه از آن تقدم بالفضل نيز تعبير مى كنند چنانكه سهيلى در الروض الانف تعبير كرده است . ( 1 ) عبارت سهيلى اين است : ان القبليه تكون بالفضل نحو قوله تعالى : من النبيين والصديقين وتكون بالرتبه نحو قوله تعالى حين ذكر اليهود والنصارى فقدم اليهود لمجاورتهم المدينه فهم فى الرتبه قبل النصارى وقبليه بالزمان نحو ذكر التوراه والانجيل بعده ونوحا وابراهيم و قبليه بالسبب وهو ان يذكر عله الشى ء وسبب وجوده ثم يذكر المسبب بعده وهو كثير فى الكلام مثل ان يذكر معصيه وعقابا اوطاعه وثوابا فالاجود فى حكم الفصاحه تقديم السبب . بيان : ظاهر عبارت سهيلى چهار قسم قبل است : قبل بفضل قبل برتبه قبل بزمان قبل بسبب ولى در واقع پنج قسم است زيرا كه مراد از سبب علت است پس اگر سبب تام باشد قبل بالذات است كه قبل بعليت گويند و اگر سبب ناقص بود قبل بالطبع است . چنانكه در كتب حكميه تقدم بالذات مى گويند و شامل تقدم بالعليه و بالطبع است پس چه بگويى تقدم بفضل و برتبه و بزمان و بذات و چه بگويى قبل بفضل و قبل برتبه و قبل بزمان و قبل بسبب هر دو تعبير به ظاهر چهار قسم اند و در واقع پنج قسم . بلكه گاهى در كتب متأخرين سبق بالذات گفته مى شود و از آن معنى عام شامل سبق 1 ص 309 ج 2 ط 1 مصر .

بالطبع و بالعليه و بالماهيه اراده مى شود . الروض الانف شرح سيره نبويه ابن هشام است كه كتابى ممتع و مغتنم و از ماخذ مهمه و مفيده در موضوعش است و حقا چون اسمش روض انف است . انف بضم اول و دوم چون عنق چيز نو و دست نخورده را گويند