انه الحق نسخه متنی

صورتى دارد در عالم برزخ كه آن فعل بر آن صورت بر فاعلش ظاهر مى شود بعد از انتقال او به عالم برزخ و جزاء همين است كه انما هى اعمالكم ترد عليكم وجزاء بما كانوا يعملون والناس مجزيون بأعمالهم . و نيز بايد دانست كه علم انسان مشخص روح است و عملش مشخص بدن او در نشأه اخروى پس هر كه بصورت علم و عمل در نشأه اخروى برانگيخته مى شود چنانچه در اخبار و آثار وارد است به سبب خصوصيت خود كه او آنست هر جا كه باشد . و سر آن آنست كه به موجب كريمه ولقد خلقكم اطوارا هر چيزى در وجود خود اطوار هست و هر طورى حكمى و صورتى دارد مثلا انگور را چون در خم كنى در اول حال جوش مى زند و تلخ مى شود و مسكر و در اينحال حكمش حرمت است و نجس است و در آخر حال ترش مى شود و اسكارش و تلخى زايل مى گردد و در اينجا حكمش حليت است و طهارت]) . اين بود كلام عالى مقدار دهدار كه به نقل آن تبرك جسته ايم و به بيان واضحتر گوييم : علم و عمل عرض نيستند بلكه دو گوهر انسان سازند چنانكه در علم ادب هر دو از يك باب و از يك ماده اند نفس انسانى بپذيرفتن علم و عمل توسع و اشتداد وجودى مى يابد و گوهرى نورانى مى گردد هر نيكبختى كه بهره او از آنها بيشتر است به حسب وجود انسان تر است و وزن انسانى او فزون تر است . علم سازنده و مشخص روح انسانى و عمل سازنده و مشخص بدن انسانى در نشئات اخروى است و انسان از آن حيث كه انسان است خوراك او علم نافع و عمل صالح است . و هر كس به صورت علم و عمل خود در نشأت اخروى بر انگيخته مى شود چه اينكه روح غير از بدن عنصرى محسوس است و او را بدنهاى در طول هم به وفق نشأت اخروى است و تفاوت ابدان و نشئات به نقص و كمال است . و جز انفس علم و عمل و در طول آنها است . و هر كس در تحصيل علم و عمل زرع و زارع و مزرعه و بذر خود است . و صورت هر انسان در آخرت نتيجه عمل و غايت فعل او در دنيا است كه الدنيا مزرعه الاخره . و لذات و آلام او همه انحاى ادراكات اوست . و همنشينهاى او از زشت و زيبا همگى غايات افعال و صور اعمال و آثار ملكات اوست كه ملكات نفس مواد صور برزخى اند لذا انسان كه در اينجا نوع است و در تحت او اشخاص است در آن نشأه جنس است و در تحت او انواع است و آن انواع صور جوهريه اند كه از ملكات نفس تحقق مى يابند و از صقع ذات نفس بدر نيستند . و به عبارت ديگر عود ارواح به سوى آن چيزهايى است كه از آنها خلق شده اند . و صورت برزخى او را جسد مثالى و بدن مكتسب گويند پس بدن اخروى تجسم صور غيبى است . و قيامت هر كس قيام كرده و حساب او رسيده است . و باطن انسان در دنيا عين ظاهر او در آخرت مى گردد كه يوم تبلى السرائر است و اينها همه تمثل و تجسم علوم و اعمال است . و موت عدم انسان نيست بلكه در حقيقت جدائى انسان از غير خودش است كه اضافات و انتسابات اعتبارى با اين و آن داشت و همه در واقع غير از او بودند از آنها منقطع گرديد . چگونه نفوس معدوم مى گردند و حال آنكه در سر و سرشت