- وقتى در نهج البلاغه مى خواهيم مفهوم حكومت را بدست بياوريم از آن طرف نگاه مى كنيم مى بينيم آنكه در رأس حكومت است والى است ولى امر است متصدى كارهاى مردم است يك وظيفه دار و مكلف بزرگ است يك انسانى است كه بيشترين بار و سنگين ترين مسئوليت بر دوش اوست و از سوى ديگر انسانها قرار دارند كه بايد با همه ارزشهايشان با همه آرمانهايشان با همه عناصر مشكله شخصيتشان مورد رعايت قرار بگيرند اين مفهوم حكومت است نه سلطه گرى است نه زورگرايى است . ( 31 ) - 27 حكومت در اسلام - ج 2 - صفحه 73 28 - همان مدرك - 40 - 29 حكومت در اسلام - ج 1 - صفحه 45 30 - مصاحبه ( سال 64 - 63 ) - مصاحبه ها - صفحه 270 - 31 حكومت و جهاندارى در نهج البلاغه - سخنرانى - اگر مالك اشتر به عنوان استاندار و والى و حاكم مصر معين مى شود مى رود تا انسانها را بسازد سرزمين را آباد كند اخلاق و ارزشهاى معنوى را بالا ببرد وظايف مردم و آنچه را كه در جذب حكومت بر عهده آنهاست آنها را استخلاص كند و استعلا كند . ( 32 )
4 - حكومت و مردم
- از نظر على عليه السلام منشأ اصلى حكومت يك سلسله ارزشهاى معنوى است . آن كس مى تواند بر مردم حكومت كند و ولايت امر مردم را بر عهده بگيرد كه از يك خصوصياتى برخوردار باشد . او حكومت و ولايت امر مردم را ناشى از يك ارزش معنوى مى داند اما فقط اين ارزش معنوى هم كافى نيست براى اينكه انسان فعلا و عملا حاكم و والى باشد بلكه مردم هم در اينجا سهمى دارند و آن بيعت است . ( 33 ) - نمونه كامل يك حكومت مردمى على بن ابى طالب ( ع ) است و اميرالمؤمنين آن حاكمى است در اسلام كه براى اولين بار عامه مردم جمع شدند و از او تقاضا كردند التماس كردند و خواستند زمامدارى آنها را بدست بگيرد . ( 34 ) - در دوران اميرالمؤمنين ( ع ) مردم در صحنه حكومت بمعناى واقعى دخالت داشتند نظر و رأى ميدادند تصميم ميگرفتند و حق مشورت كه قرآن پيغمبر ( ص ) را به آن امر كرده است متعلق به مردم بود . ( 35 ) - اى مردم من بر شما حقى دارم و شما بر من حقى داريد و گفتيم - 32 حكومت و جهاندارى در نهج البلاغه - سخنرانى 33 - همان مدرك - 34 حكومت در اسلام - ج 1 - صفحه 40 35 - همان مدرك - ص 52 كه حق اسلام طرفين است اينجور نيست كه دولت بر گردن مردم حق دارد اما مردم بر گردن دولت حق ندارند اينجور هم نيست . ( 36 ) - وقتى در نهج البلاغه مى خواهيم مفهوم حكومت را درست بياوريم از آن طرف نگاه مى كنيم مى بينيم آنكه در رأس حكومت است والى است ولى امر است متصدى كارهاى مردم است