23 ـ فخر الدين ابراهيم همدانى - حج در پهنه نثر فارسی نسخه متنی

23 ـ فخر الدين ابراهيم همدانى

متخلّص به عراقى متوفى 680 از عارفان و غزلسرايان قرن هفتم هجرى است. او به عللى ناچار به ترك هند شده و به عزم مكه و زيارت كعبه و انجام عمل حج حركت كرد، هر جا كه وارد مى شد مورد اعزاز و اكرام قرار مى گرفت و در همان سفر قصايد زيبا و مفصّل در نعت پروردگار و وصف كعبه و ستايش پيامبر اكرم ـص ـ سروده است. از جمله قصيده اى به مطلع:

در بيست و نه بيت و قصيده ديگرى با مطلع مشابه و همان رديف در بيست و هشت بيت:

عراقى زيارت كعبه را به زيارت بهشت برين مانند كرده، وقتى چشم او به جمال كعبه روشن شده اين قصيده را در توصيف كعبه سروده است:

در قصيده ديگرى به وصف و ستايش كعبه معظّمه پرداخته و ضمن ستايش كعبه متذكّر شده است كه هيچ تر دامن و آلوده اى حقّ ورود به كعبه را ندارد.

عراقى در لمعات ، لمعه دهم مى گويد وقتى از خود بيخود و شيفته بارى تعالى شدى كعبه و كنشت براى تو يكسان است.

او در غزليّات خود نيز به كعبه و حج و مناسك آن نظر دارد. از جمله در غزلى گفته است: مقّدم بر زيارت كعبه اعمال خير ديگرى است كه زائر بايد انجام دهد و آنان كه از اين اعمال مفيد به حال جامعه سرباز زنند و انجام ندهند در كعبه پذيرفته نمى شوند:

همين مضمون را در غزل ديگرى در صفحه 296 ديوان خود تكرار كرده و گفته است:

عراقى معتقد است كه اصل ديدار صاحب خانه است نه خانه:

و در جاى ديگر رفتن به كعبه دل را بر كعبه گل مرجّح مى داند.

عراقى در غزليات زيباى عرفانى خود از عشق به خداى كعبه سخن گفته و پيوسته مست عشق الهى است او مى گويد زيارت كعبه اگر توأم با خلوص نيّت كامل نباشد فايده اى ندارد.

از مجموع گفته هاى عراقى در ارتباط با حج و كعبه و... مى توان نتيجه گرفت كه عراقى بيشتر توجّه به كعبه درون و عشق به خداى كعبه دارد تا كعبه ظاهر، او خدمت به خلق و انجام اعمال خير را مقدّم بر زيارت خانه كعبه ظاهر مى داند و كسانى را مجاز رفتن به كعبه مى داند كه در بيرون كعبه عمل صالح داشته باشند.