راههاي تشخيص جهت قبله - احکام نماز، وقت شناسی، قبله شناسی، پوشش نسخه متنی

راههاي تشخيص جهت قبله

1 - علم (يقين): كه اگر كسي علم به قبله بودن يك جهت پيدا كرد، بايستي حكم به قبله بودن آن طرف نمايد.

2 - شهادت دو نفر شاهد عادل: به شرطي كه شهادت آنان از روي حسّ و مشاهده باشد كه در اين صورت ولو شهادت آنان يقين هم نياورد، جايگزين يقين مي شود.

3 - به گفته كسي كه از روي قواعد علمي قبله را تشخيص مي دهد و گفته او اطمينان آور هم باشد.

4 - ظن و گمان: كه اگر هيچ كدام از سه مرحله قبلي وجود نداشت نوبت به مرحله چهارم مي رسد كه عمل كردن به ظنّ و گمان باشد و آن هم از هر راهي به دست آيد، چه از راه محراب مسجد يا قبرهاي مسلمانان باشد و چه از گفته صاحب خانه و چه از راه خورشيد و ستاره و قطب نما باشد؛ البته بايد توجه داشت كه در صورتي مي تواند به گمان عمل كند كه نتواند گمان قوي تري پيدا كند والا بايستي گمان قوي تر را تحصيل نمايد؛ مثلاً اگر مهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پيدا كند، ولي بتواند از راه ديگر گمان قوي تر به دست آورد، نبايد به حرف او عمل نمايد.

عروة الوثقى، القبله،

1 . 2 و تحريرالوسيله، ج 1، ص 141،

2 . توضيح المسائل،783 .

1 - كسي كه تمام اطراف در نظر او مساوي است و وقت نماز هم وسعت دارد و فقط يك نماز هم بايد بخواند، مانند نماز صبح، در اينجا وظيفه اش روشن است و بايد چهار نماز به چهار طرف بخواند.

2 - در صورتي كه وقت نماز وسعت دارد و تمام اطراف در نظر او مساوي است و بايد دو نماز بخواند؛ مانند ظهر و عصر يا مغرب و عشا، در اينجا اين دو نماز را به دو صورت مي تواند بخواند:.

الف) ابتدا نماز اول را به چهار طرف مي خواند و بعد نماز دوم را شروع مي نمايد و در هنگام خواندن نماز دوم لازم نيست كه آن را از همان طرفي كه نماز اول را شروع كرده است، شروع نمايد.

ب) نماز اول را به هر طرف خواند به دنبال آن، نماز دوم را به همان طرف مي خواند و خواندن نماز دوم به طرف ديگر جايز نيست، ولي احتياط مستحب آن است كه روش اول انتخاب شود.

3 - كه در اين صورت به هر چند طرف كه وقت اجازه مي دهد، نمازش را مي خواند.

4 - بايد نماز اول را به چهار طرف خوانده و كسري را به نماز دوم بدهد، يعني به هر چند طرف كه وقت دارد، نماز دوم را بخواند.

5 - در اين صورت آخرين نمازي كه مي خواند، به نيّت عصر و نمازهاي قبلش را به نيّت ما في الذمّه بخواند.

6 - چهار ركعت آخر را به نيّت عشا و بقيه وقت قبلي را به نيّت نماز مغرب به هر چند طرف كه مي تواند، بخواند.

7 - اگر مي داند كه قبله در چند طرف است، بايد فقط به همان اطرافي كه يقين به قبله بودن يكي از آنها دارد، نماز بخواند.

8 - حضرت امام صورت گمان را هم به صورت يقين داشتن ملحق فرموده اند. يعني به هر چند طرف كه گمان به قبله بودن آنها دارد، فقط به همان اطراف نماز بخواند ولكن بنا بر احتياط مستحب صورت گمان به صورت تحيّر و شك ملحق گردد.

عروة الوثقى، في القبلة، مسأله 11، 13، 14،16 .

1 - در اين صورت چه جاهل باشد و چه فراموش كرده باشد و چه غافل باشد - البته جهل و فراموشي و غفلت نسبت به موضوع باشد نه به حكم - و چه كسي باشد كه اعتماد به ظن و گمان كرده - در صورتي كه وظيفه اش بوده - و حالا فهميده اشتباه كرده است، در تمام اين صورتها نمازش صحيح است؛ منتها اگر در وسط نماز است، بدون گفتن ذكر، بدنش را به طرف قبله بر مي گرداند و در صحت اين نماز هم فرقي بين داشتن وقت يا نداشتن نيست، ولي مي فرمايند غير از كسي كه براي پيدا كردن قبله كوشش كرده، ولي بعد فهميد اشتباه كرده، بنابر احتياط مستحب نمازها را دوباره بخواند.

عروة الوثقى، فى احكام الخلل فى القبلة، مسأله 8،9 .

2 - اگر وقت وسعت داشته باشد - ولو به اندازه خواندن يك ركعت از نماز در وقت - بايد آن نماز را رها كرده و دوباره نماز را رو به قبله شروع نمايد.

همان جا.

3 - بايد بدون گفتن ذكر به طرف قبله برگشته و نماز را تمام كند و احتياط مستحب آن است كه بعد از وقت قضا نمايد.

همان جا.

4 - بايد نماز را اعاده كند.

5 - بنابر احتياط مستحب اعاده نمايد، ولو پشت به قبله خوانده باشد.

همان جا.

يادآوري

1 - تمام مراحلي كه براي تشخيص قبله گفته شد (علم - شهادت دو نفر عادل و...) همان گونه كه در نمازهاي واجب روزانه جاري بود در بقيه چيزهايي هم كه رعايت قبله درباره آنها لازم است، جاري مي باشد و اما در مواردي كه حتي ظن و گمان هم به قبله بودن يك طرف در نمازهاي روزانه پيدا نمي كرديم، فرمودند به چهار طرف نماز خوانده شود، در اين موضوع بقيه چيزهايي كه رعايت قبله در آنها لازم است، دو قسمند: يك قسم چيزهايي است كه تكرارشان امكان پذير است، مانند: نماز آيات و نماز ميّت و قضاي اجزاي فراموش شده نماز، كه در اينها هم بايستي به چهار طرف تكرار شود و يك قسم قابل تكرار نيست، مانند: سربريدن و يا نحر حيوانات و يا دفن اموات و حال احتضار، در اين موارد اگر نتواند ظن به قبله بودن يك طرف پيدا كند هر طرف را خواست انتخاب كند، آزاد است.

عروة الوثقى، في احكام القبله،16 .

2 - اگر حيواني عمداً برخلاف قبله ذبح يا نحر شود (خوردن آن) حرام مي شود و اما اگر از روي جهل به قبله يا فراموشي ذبح يا نحر شود و يا نمي شد آن حيوان را رو به قبله كرد، مانند حيواني كه داخل چاه افتاده است، اشكال ندارد.

همان،2 .

3 - اگر ميتي روبه قبله دفن نشده باشد - حالا چه عمداً و چه از روي فراموشي يا به خاطر جهل به قبله - بايستي قبر او را نبش كرده و او را رو به قبله نمود؛ البته در صورتي كه بدنش متلاشي نشده و موجب هتك حرمتش نگردد.

همان،3 .

1 . ر . ك : بقره (2) آيه 144 .
2 . ر . ك: تفسير نمونه، ج 1، ص 350 به بعد (باتلخيص).