فصل اوّل قرآن و فاقدان طهارت - قرآن در آیینه احکام: احکام شرعی مربوط به قرآن مطابق با فتاوای مراجع تقلید نسخه متنی

فصل اوّل قرآن و فاقدان طهارت

قرآن و شخص بي وضو

1-


مسّ نمودن خطّ قرآن، يعني رساندن جايي از بدن به خطّ قرآن، براي كسي كه وضو ندارد حرام است.

2-


در حرمت مس بر فاقد طهارت، فرقي نيست كه مس با دست باشد يا با ساير اجزاي بدن، چه اجزاي ظاهري باشد و چه اجزاي باطني مانند زبان و دندان، و نيز احوط(1) ترك مسّ با موست (2) گرچه بعيد نيست مسّ با مو جايز باشد؛ و همچنين فرقي نيست بين اقسام خطها حتي خطي كه متروك شده باشد، مانند: خط كوفى؛ و همچنين اقسام نوشتنها: خطى، چاپى، خط بريده با كاغذ و خط كنده، راست يا معكوس (مثل مهر ثبت).

3-


مسّ نمودن اسماء خداوند متعال و صفات خاصّه الهي بر شخص بي وضو حرام است (3) و احتياط واجب آن است كه فاقد طهارت از مسّ نامهاي پيامبران، ائمه و ملائكه خصوصاً پيامبر و امامان - عليهم السلام - اجتناب نمايد(4) و مسّ اسم مبارك پيامبر(ص) و امام(ع) حضرت زهرا(س) اگر هتك و بي احترامي باشد حرام است.(5)

4-


اگر قرآن به زبان فارسي يا به زبان ديگري ترجمه شود مسّ آن بدون وضو، اشكال ندارد لكن كسي كه وضو ندارد حرام است اسم خداوند متعال را(6) به هر زباني كه نوشته شده باشد مس نمايد.

5-


فرقي نيست بين مس ابتدايي و استدامى (7) پس اگر دست شخص بر خط قرآن باشد و فاقد طهارت شود واجب است كه دستش را فوراً بردارد و همچنين اگر غفلتاً دست گذاشت به محض آن كه التفات يافت فاقد طهارت است، بايد بردارد.

6-


مسي كه محو كننده خط قرآن باشد نيز براي فاقد طهارت حرام است، پس براي فاقد طهارت جايز نيست كه با زبان يا با دستِ تر، خط قرآن را محو كند.

7-


فرقي نيست در حرمت مس قرآن بين آيه و كلمه، بلكه يك حرف از آن، اگر چه نوشته شود ولي خوانده نشود مانند (الف) در آخر (قالوا) و (آمنوا)؛ بلكه همچنين است حروفي كه خوانده مي شوند ولي نوشته نمي شوند، اگر نوشته شوند(8) مثل (واو) دوم در (داود)، هرگاه با دو (واو) نوشته شود و (الف) در (رحمن) و (لقمن) اگر (رحمان) و (لقمان)(با الف) نوشته شوند.

8-


مسِ مد، تشديد و اعرابهاي قرآن مجيد نيز بر فاقد طهارت حرام است.

9-


فرقي نيست در حرمت مس كلمات قرآن بين اين كه در قرآن باشد يا در كتاب ديگرى، بلكه اگر كلمه يا حتي نصف كلمه اي از قرآن در كاغذي باشد (مثلاً از قرآن يا آن كتاب پاره شده باشد) مس آن نيز (بر فاقد طهارت) حرام است.

10-


در كلمات مشترك بين قرآن و غيرآن، ملاك، قصد نويسنده است (يعني در كلماتي كه هم در قرآن و هم در غيرآن يافت مي شوند مانند (شمس) و (قمر)، فقط در صورتي مسّ آن حرام است كه به قصد قرآن بودن نوشته شده باشد).

11-


در چيزي كه قرآن بر آن نوشته شده است فرقي نيست بين كاغذ، تخته، زمين، ديوار، جامه و يا بدن انسان؛ پس هرگاه (آيه اي را) بر دست خود نوشت، جايز نيست هنگام وضوگرفتن آن را مسّ كند، بلكه واجب است اول آن را محو كند(9) و سپس وضو بگيرد.(10)

12-


هرگاه شخص، قسمتي از قرآن را بدون قلم بركاغذ بنويسد، ظاهراً مسّ آن اشكالي ندارد، زيرا به آن خط نمي گويند؛ بلي اگر با چيزي كه اثرش بعداً ظاهر مي شود بنويسد، ظاهراًمسّ آن حرام است (مانند آب پياز كه اثر آن بر روي كاغذ، پس از حرارت دادن آشكار مي شود).

13-


حرام نيست بر فاقد طهارت، مسّ شيشه يا كاغذ نازكي كه روي قرآن گذاشته شده است، هرچند خط زير آن، نمايان باشد و همچنين آينه اي كه قرآن در آن منعكس شده باشد، بلي اگر اثر قلم چنان در كاغذ نفوذ كند كه خط از پشت كاغذ ظاهر شود، مس آن جايز نيست، خصوصاً هنگامي كه معكوس نوشته شده باشد كه از طرف ديگر طبق قاعده خوانده مي شود.

14-


در مسّ فضاي خاليي كه حرف، آن را احاطه كرده مانند (ح) يا (ع) اشكال است و اقوي جواز آن ا ست.(11)

15-


اگر آيه اي از قرآن برنان نوشته شود (چنانچه خوردن مستلزم مسّ آن نوشته باشد)(12)، خوردن آن نان بر فاقد طهارت جايز نيست؛ اما براي متطّهر مانعي ندارد خصوصاً اگر به نيّت شفا يا تبرّك بخورد.

16-


در اين كه آيا فاقد طهارت مي تواند آيه اي از قرآن را با انگشت خويش بر زمين يا غيرزمين (مثلاً با شيره بر روي نان) بنويسد، اشكال است؛ (احتياط ترك نشود)(13) و بعيد نيست عدم حرمت (14)، زيرا خط بعد از مسّ ايجاد مي شود (به عبارت ديگر در حال مس با انگشت، خطي موجود نيست بلكه خط، با مس موجود مي شود.)؛ و اما نوشتن خط بر بدن فاقد طهارت اگرچه كاتب با وضو باشد حرام است.(15) (در صورتي كه اثر آن باقي بماند احوط ترك است و اگر اثرش باقي نماند اقوي عدم حرمت آن است)(16)

17-


حرمت مسّ، مختصّ به مكلّفين است، پس منع كردن اطفال و ديوانگان از مسّ كلمات قرآن، واجب نيست مگر آن كه مستلزم هتك قرآن باشد و احوط آن است كه سبب مسّ ايشان نشود(17) (ظاهراً دادن قرآن به آنها براي تعليم يا غير آن جايز است هرچند بداند كه آنها قرآن را مسّ خواهند نمود؛ بلي احوط آن است كه كشانيدن دست آنها بر قرآن جايز نيست (18) و هرگاه طفل مميز وضو گرفت چون بنابر اقوي وضوي او و ساير عباداتش صحيح است، مسّ او نيز اشكالي ندارد.

18-


مسّ غيرخط قرآن مانند: ورق، جلد، غلاف و مابين سطرها بر فاقد طهارت حرام نيست، لكن كراهت دارد، همچنان كه به گردن افكندن و حمل نمودن آن نيز مكروه است.

19-


واجب است وضو گرفتن براي آب كشيدن قرآني كه نجس شده ، يا بيرون آوردن آن از مستراح و مانند آن، در صورتي كه مجبور باشد دست يا جاي ديگربدن خود را به خط قرآن برساند، ولي چنانچه معطل شدن به مقدار وضو بي احترامي به قرآن باشد، بايد بدون اين كه وضو بگيرد قرآن را از مستراح و مانند آن بيرون آورد، و يا اگر نجس شده آب بكشد و تا ممكن است از دست گذاشتن به خط قرآن خودداري كند.(19)

20-


اگر شخصي نذر كرده باشد كه جايي از بدن خود را به خط قرآن برساند واجب است وضو بگيرد.

21-


وضو گرفتن براي خواندن، نوشتن، حمل كردن يا لمس كردن حواشي قرآن، مستحب است.

22-


وضوگرفتن براي قرائت قرآن شرط كمال است وبراي مسِّ نوشته قرآن، شرط جواز.