لطفا منتظر باشید ...
سفارت آمريكا تهران، 673 A از:
وزارت امور خارجه به:
اوت، 6، 1 6/6/، 4 تاريخ:
اصلاحات در ايران
سند شماره 5خيلى محرمانه
تاريخ: اوت، 9691 6/6/84
از: سفارت آمريكا تهران، 673 A
به: وزارت امور خارجه
موضوع: اصلاحات در ايران
مرجع: تهران 630 الف، 22 مى 6791
فهرست مطالب
خلاصه ومقدمه
1-اصلاحات ارضى
2 - ملى شدن جنگلها
3- فروش سهام كارخانجات دولتى
4- سهيم شدن كارگران در سود كارخانه ها
5- اصلاح قانون انتخابات
6- سپاه دانش
7- سپاه بهداشت
8 - سپاه ترويج و آبادانى
9 - خانه هاى انصاف و شوراهاى داورى
10- ملى شدن منابع آب
11- بازسازى كشور
12- انقلاب ادارى و آموزشى
13- اقدامات ديگر
خلاصه و مقدمه
همزمان با پيشرفت اقتصاد ايران و برخوردارى كشور از ثبات بيسابقه، شاهنيز تلاشهايش ادامه داده
تا شهرت ويش را به عنوان يك فرد نوگرا و ايجادكننده ئ اصلاحات حفظ نمايد. او هنوزهم شبيه مدرى
عجول است كه خواهان شتاب بخشيدن بيشتر به سرعت روند عمران اقتصادى ايران است. بخش
اعظم شهرت عمومى وى بر تمايل وخواست ا براى به كرسى نشاند اين نظريه استوار است كه او
سلطانى امروزى و علاقمند به رفاه مردمش مى باشد و براى پيشرفت ملتش تلاش مى كند.
از زمان اعلام انقلاب سفيدش شش ماده اى در سال 1963، پيگيرى اصلاحات به صورت مهمترين
مسئله روزمره درحيات ايران درآمده است. اين برنامه اوليه در سال 1965 شامل 9 ماده و بعدها
دوازده ماده شد. اقدامات اصلاحى ديگرى نيز در كنار انقلاب سفيد انجام شده تا اين نظريه كه شاه
حامى تغيير و پيشرفت ايران است بيش از پيش تقويت گردد.
بعضى از اين برنامه ها پرمعنى بوده و بعضى ديگر نه. ولى اكثر آنها در زمينه ئ اصلاحات تاعثيراتى
كلى بر حاى نمى نهند و. از نظر يك ايرانى عامى، نيمى از يك قرص نان از هيچ بهتر ست و بهمين
دليل بخش عظيم تبليغات دولتى همراه با برنامه هاى جديد را بخاطر مقدارى پيشرفت اقتصادى و
اجتماعى كشور تحمل مى ند. ممكن است كه خو او در زمينه ئ افزايش ميانگين درامد سرانه نقش
چندانى ندتشته باشد، ولى اميدوار است و به اين دلخوش كه شايد فرزندانش و يا نوه هايش از وضع
بهترى برخوردار شوند. البته در روند مزبور هميشه خطر بيدار شدن و تحريك افزايش چشمداشتها و
توقعات نيز وجود دارد. با اين حال اگر قرار بر اين باشد كه شاه همچنان تلاش كند تا نشان دهد كه
خواهان تغيير و پيشرفت ايران است، ضرورت اصلاحات هميشه در دستور كار قرار خواهد داشت.
پايان خلاصه و مقدمه.
1 اصلاحات ارضى
اصلاحات ارضى كه قلب انقلاب سفيد شاه را تشكيل مى دهد، شامل چند مرحله است. در اولين
مرحله زمينداران بزرگ مى بايست تمام زمينهاى خود را به استثناع يك
روستا به دولت بفروشند تا ميان دهقانانى كه بر روى زمين كار مى كنند تقسيم شود. بر اساس مرحه
دوم مالكين يك روستا مى توانستند يا باقيمانده املاك خويش را ره دهقانان بفروشند، يا املاك
خويش را در مياان دهقانان تقسيم كرده و قسمتى را براى خود نگاهدارند و يا زمينهاى خودرا به طور
سى ساله اجاره دهند. تا بهار 1969، حدود، 209708 مالك، زمينهاى خود را اجاره دادند كه درنتيجه
541 3 " از 62000 " روستاى كشور19020 مزرعه و 2414447 زارع مستقيماہ از شرايط و مواهب
اصلاحات ارضى بهره مند شدند.
همزمان با دومرحله اول اصلاحات ارضى، تعاونيهاى روستايى ايجاد شد تا اعتبار لازم، بذر و
سوخت ارزان قيمت و ديگر خدمات سپاه ترويج وزارتخانه هاى اصلاحات ارضى و كشاورزى را در
اختيار اعضاع تعاوين قرار دهد. تاكنون 8600 تعاونى و با مجموع اعضائى مساوى 1278389 نفر
در 23967 روستا و باكل سرمايه دارى معادل، 19 ميليون دلار " حدود 2200 دلار براى هر تعاونى "
تاعسيس گرديده است.
در اثراجراى دو مرحله اول اصلاحات ارضى، وضع بخش كشاورزى بهبود يافت. ميانگين افزايش
3/4% توليد كشاورزى در پنج سال گذشته نيز به عنوان دليل بر اثبات كارآيى برنامه ئ مزبور مطرح
شد، ولى بهبود وضع آب و هوا را به عنوان يك عامل موئثر هم نبايد ناديده گرفت. بانك كشاورزى
يعنى مهمترين منبع وامهاى كوچك براى كشاورزان، حدود 1/6 ميليون وام به ارزش كلى 15/6
ميليارد ريال " كمى بيش از 200 ميليون دلار " طى پنج سال گذشته ارائه كرده است. سپاهيان ترويج و
تعاونيها ارائه بذرهاى اصلاح شده به كشاورزان را آغاز كرده اند. تعاونيها با همكارى شكرت ملين
نفت ايران سوخت ارزان قميت در اختيار زارعين قرار مى دهند. ايجاد بعضى از مراكز بازارى براى اين
كه دهقانان بتواند از شر واسطه ها خلاص شوند، مى تواند نويد بخش درآمدهاى بيشتر بارى زارعين
و بهتر شدن از شر واسطه ها خلاص شوند، مى تواند نويد بخش درآمدهاى بيشتر براى زارعين و
بهتر شدن وضع كنترل بر بازار باشد. دهقانان از طريق تعاونيها ميزان مشاركت در امور روستاها را افزايش
داده اند زيرا ساكنين روستاها هيئت مديره ئ تعاونى رااز ميان خودشان انتخاب مى كنند. مكانيزه شدن
كشاورزى از طريق خريد ماشين آلات كشاورزى از تعاونيها، تسريع شده است. فنون مدرن
كشاورزى نيز توسط اعضاى سپاه ترويج وزارت كشاورزى و مشاورينتعاوينها وزارت اصلاحات
ارضى به دهقانان آموخته مى شود، در زمينه ئ گسترش تعاونيها فعاليتها و اقدامات بسيارى بايد انجام
شود، ولى حركت بخوبى آغاز شده است.
روستائيان عموماہ از تلاشهايى كه دولت بخاطر آنها انجام مى دهد، آگاهند. به طور
مثال، روستاهاى دورافتاده كه قبلاہ در دسترس دولت مركزى نبود و نمايندگان آن تنها براى دريافت
ماليات و يا سربازگيرى به آن نقاط مى رفتند، اكنون از نعماتى چون تعاونيهاى زراعى و فنون پيشرفته ئ
زراعى برخورداند. با اينحال عليرغم پيشرفتهاى حاصله در زمينه اصلاحات ارضى بايد گفت كه اكثر
روستائيان هنوز به صورت رعيت زندگى مى كنند " گرچه اكثر آنها مانند گذشته در محصول سهيم
نبوده " و در آمد حاصل از كشت نيز افزايش چندانى نيافته است. به منظورايجاد بهبود بيشتر در اين
وضع، سومين مرحله اصلاحات ارضى در دو بخش آغاز گرديد.
اولين لايحه قانونى مهم مربوط به مرحله سوم اصلاحات اراضى، لايحه شركتهاى سهامى زراعى
است. بر اساس اين قانون، پنزده شكرت سهامى كه معمولاہ از آنهابه عنوان شركتهاى زراعى ياد
مى شود، تاعسيس گرديده و طى برنامه چهارم عمرانى نيز قرار است 110 شركت ديگر ايجاد شود.
چنين شركتى زمانى مى تواند تاعسيس شود كه 15% از زارعين، رعايا و مالكين در يك روستا و
يا گروهى از روستاهاى مجاور هم از دولت اجازه تاعسيس يك شركت زراعى را بخواهند. در صورت
دريافت جو از: تمام زارعين بايد براى مدت پنج سال حتماہ عضو شركت باقى بمانند. سپس كليه ئ
اعضاع، يك گره پنج نفره ئ هيئت مديره و مركب از سه عضو دائم و دو عضو على البدل را برمى گزيند.
مدير كل شكرت كه توسط وزارت اصلاحات ارضى انتخاب مى شود، مهندسى است كه به شركت در
اجراى تصميمات آن يارى مى دهد.
هدف از ايجاد شركتهاى سهامى زراعى، انجام كشتهاى وسيع در سراسر ايران است. در عين حال كه
افزايش سطح توليدات كشاورزى خمست و آرزوى همگان است، معلوم نيست وقتى كه زارعين
كوچك دريابند كه هدف از ايجاد شركتهاى سهامى زراعى، تغيير برنامه ئ اصلاحات ارضى است چه
عكس العملى نشان خواهند داد. مالكيت مزرع از آن زارع است، ولى شركت زراعى آن را تحت
كنترل خويش مى گيرد. اين موضوع زمانى روشن خواهد شد كه شركتها نوع كشت زاعرنى را
مشخص كنند و يا زارعين بفقهمند كه بدون اجازه ئ شركت حق قفروش زمينهاى خويش راندارند. اگر
قرار براين باشد كه مالكيت سهام يك شركت زراعى از نظر روانى مالك يك قطعه زمين را ارضاع كند،
بايد منافعى را نيز براى شركاع در بر داشته باشد.
لايحه قانونى ديگرى كه براساس آن رعاياى زارع مى توانند صاحب زمين شوند به عنوان دومين
بخش از مرحله سوم اصلاحات ارضى، در اوايل سال 1969 وضع گرديد. براساس اين قانون زارعين
پس از پرداخت اجاره بها به مدت دوازده سال، صاحب زمين مى شوند. " رقم
دوازده سال به عنوان ارزش تقريبى زمين انتخاب شده بود " براى اين كه پرداخت اجاره بها به مالكين
تضمين شده باشد، دولت اعلام نموده در صورت عدم پرداخت وجوه مورد نظر، دولت اوراق قرضه ئ
صنعتى در اختيار ممالكين قرار خواهد داد. آنها نيز مى توانستند با استفاده از اين اوراق در ايجاد
صنايع كوچك و يا سرمايه گذارى در پروژه هاى صنعتى عمرانى مورد تاعييد دولت شركت كرده و يا
زمينهاى باير ويا كشت نشده اى را خريدارى كنند. اين قانون كه بسرعت به مرحله اجرا درآمد افق
جديدى را بر روى زارعين كه به صورت رعيت و يا به صورت سهيم شدن در محصولات، بر روى
زمين كار مى كردند، گشود و تضمين مى نمود كه بالاخره آنها نيز مالك زمينهاى كوچك خويش
مى شوند.
2 ملى شدن جنگها
طى چند سال گذشته، دولت 1/1 ميليون هكتار جنگل و زمينهاى قابل كشت راملى اعلام كرد
" قسمت دوم زمينهاى جنگلى دولتى بود كه به صورت غير قانونى تصرف شده و پس از صرف كار
چندين ساله به زمينهاى قابل كشت تبديل شده بود " . درعين حال كه مقدارى از اين زمينها، بخصوص
در ميان دشتها، براى توسعه ئ كشاورزى به زارعين فروخته خواهد شد، ولى بخش اعظم زمينهاى
جنگلى به اين اميد كه ايران بتواند مقدار قابل توجهى چوب و الوار را همزمان با تجديد جنگلهاى
خويش توليد نمايد، توسع خوهد يافت.
به اين منظور وزارت منابع طبيعى با كمك سازمان ملل از طريق جنگل كارى و كشت درختان متنوع
و مناسب باشرايط جوى و خاكى هر منطق، سعى در بهبود وضع جنگلها دارد. اين وزارتخانه براى
افراد و شركتهايى كه در برنامه جنگل كارى وزارتخانه شركت مى جويند، در زمينه مديريت كمكهايى
ارائه مى كند.
در حال حاضر، اين وزارتخانه سرگرم سه پروژه براى بهره بردارى ازمحصولات جنگلى است.
كوچكترين اين پروژه ها " كه مديريت آن بخوبى انجام مى شود " شامل 14000 هكتار زمين جنگلى
است دومين پروژه 50000 هكتار زمين را در برمى گيرد، و سومين آنها دربرگيرنده 80000 هكتار
زمين جنگلى مى باشد. شركتى كه براى انجام پروژه ئ نخست تاعسيس شد، به علت فقدان تجهيزات
سنگين، با يك سوم ظرفيت خويش كار مى كند. پس از انعقاد قراردادى با وزارتخانه ئ مزبور، يك
شركت متعلق به رومانى با اجراى پروژه سوم، تجهيزات سنگين مورد نياز را وارد خواهد كرد. يك
هيئت از كشور رومانى حدود يك سال قبل به ايران سفركرد تا به بحث و تبادل نظر در مورد اين پروژه
بپردازد و مطبوعات نيز مردم را در جريان اين ملاقاتها قرار مى دادند.
